Ruk’ ub’anik ri nimaq’atenik b’anoj k’ax ri’ xuquje’ rech ya’olchajinem kub’sibal k’u’x pa tinamit, ri xutaq ub’anik ri ministro rech Gobernación, David Napoleón Barrientos, eri rajilab’al ub’ixik wari’ rumal ri Wokajil Ajchajil Tinamit (PNC) kub’ij ri’ che pa le nab’e q’ij rech enero k’a pa we q’ij ri’, pa ronojel qatinamit ri’ xb’itajik che xriqitaj ri’ 1951 chi k’aqb’alil ri’ ri jalajoj taq uwach ri’.
Xuquje’ eri ya’olchajinem tzukunik kumal e ajchajil tinamit, rumal ri’ xriqitaj k’iyalaj taq ub’aq’ ka’qb’al rech jalajoj uwach ri’ xuquje’ ruk’ 2100 chi k’olib’al ub’aq’ k’aqb’al ri’.
Eri ub’ixikilal ri’ kub’ij che pa taq ri tinamit ch eri qas xb’antaj wi ya’olchajinem tzukunik are chi la’: pa Iximulew, Escuintla, Quetzaltenango, Santa Rosa, Jutiapa, Huehuetenango xuquje’ San Marcos ri’.
K’a te xb’an ri’
Eri e ajchajil tinamit xkib’ij che ri pa le aldea Chapas pa Nueva Santa Rosa, chi la’ k’ut xchap wi jun achi ub’i’ Edgar Pocasangre 25 ujunab’, ri kab’ixik maj uwujilal ri jun raqarik k’aqb’al xriqitaj ruk’ rumal ri’ xk’am b’i pa q’atb’al tzij rech pa utinamit.
Xuquje’ pa taq ri ya’olchajinem tzukunik xb’antaj ri’ pa Villa Nueva, Santa Rosa xuquje’ Escuintla ri’ chi la’ k’ut xchapataj wi loq e kajib’ chi winaqil ruk’ nik’aj winaq xechapataj loq rumal keqam ri k’aqb’alil ri’.