Ruk’ le k’ak’ ub’anob’alil le chak ri’ ruk’ jun k’ak’ uwach tijoninik ri’ are rech kuya uchuq’ab’ le katijoxik le 3 mil chi e’ajchajinelab’ pa tinamit ri e’ajtijoxel rech ri Ukak’al Wuqlajuj Puq Ajtijoxel rech le Curso Básico rech Formación rech ke’ok che Reqa’lenelab’ le wokaj Ajchajin Tinamit ub’i’ (PNC).
Eri k’ak’ e’ajchajinel ri’ ruk’ ronojel kanima’ xkaj ke’ok che nim patan pa qatinamit, rech ketob’anik pa le ya’ik uchuq’ab’ le uwokajin chajin tinamit, xuquje’ rech katerne’x b’anik ya’olchajinem winaqil e’aj iximulew ri’.
Le K’amal b’e Amaq’ Bernardo Arévalo, are sib’alaj xuk’am ub’e ub’anik le jaqib’al uwach le tijonem ri’, chi’ k’ut xub’ij man k’ot jun chik tane’ nim ki’kotem kurilo le rilik ri’ le k’ak’ puq e’ajchajinel ri’ le e sik’om kanima’ rech kechakun pa qatinamit. “Kinij chiwe ix ab’om alitom, kamik kamajtaj itijoxik ri’ rech kixok pa le k’ak’ nim uq’ijol patan ri’. K’a te wari’ le taqawokaj ri’ ke’uk’amo le e wajxaqq’o’ juq’o’ juk’al (3 mil 500) chi e q’apojil sib’alaj xkya kitzij xok katijoxik rech ke’ok che e’ajchajin tinamit”, xcha’.
Xuquje’ le K’amal B’e Amaq’ xeb’usik’ij le winaq e q’apoj ech ke’ok che e’ajtijoxel rech chajin tinamit rech b’a’ “Mawi taj” rech kixok tane’ che b’anoj ri k’ax pa chajin winaqil pa tinamit aj iximulew. “Le kopanik le itat nan, iwalaxik chi’, are la’ jun nim retal le utz nimanchak ri’ le kib’an pa usuk’al utzil jikomal”, xcha’.
Le Ministro rech Gobernación, Francisco Jiménez sib’alaj xutzuj chi ke le k’ak’ e’ajtijoxel rech chajin tinamit, kamajtaj katijoxik pa le tijob’al rech le PNC, rech le jun k’ak’ kemwach tijob’al ri’ le wokom ri’ rech ya’ik uchuq’ab’ le q’atenik k’ax, le niman ya’tal chi kech le winaq, rech ruk’ ronojel anima’ pa usaqil patan ri’. “Pa jun nim k’exnem ri’, are wa’ nim upatan chi kech ri qajchajinelab’ rech qas katijom kib’ rech qas kena’w pa le ya’olchajinem, ruk’ jun ub’anik utzalaj nimantzij xuquje’ rech kaloq’axik le winaqil2, xcha’.
“Le tijob’enem chi kech are man xaq ta rech ri’ kuya le chakub’al no’jib’al rajawaxik chi kech rech kakib’an le kichak, xane’ are rech ketijox chi rij uloq’axik uwach le no’jb’anoj utz k’aslemal ri’ rech kek’oji le utz ajchajinel chi kinaqaj le winaqil, xuquje’ rech kek’oji pa le jun k’ak’ k’olemal pa tinamit. Le ya’olchajinem ri’ are la’ qas uwa’lib’al kayakik le qawinaq ri’, man k’ot utzil ri’ we man k’ot ya’olchajinem”, xcha’ le Taqawokajnel rech ri Ya’olchajinem pa Amaq’.
Le tijon e’ajchajin tinamit kab’an ri’ pa le uk’olib’al le Tijob’al rech ri PNC, Dr. “Carlos Vinicio Gómez Ruíz”, ri k’o pa le zona 6 pa uk’u’x nimatinamit, pa le Extensión Regional rech Occidente, pa ujuyub’al le tinamit rech Chinab’jul, xuquje’ pa le Extensión Regional rech Oriente, Cuilapa, Santa Rosa ri’.
Ya’ik kichuq’ab’ e’ajchajin tinamit
Le Director General rech ri PNC, David Custodio Boteo, xuna’tij ub’ixik ri’ che kamik kamajtaj b’i le tijonem chi kech le k’ak’ eqa’lenelab’ xuquje’ xuya uq’ij le katob’anik le kitat nan le e’ajtijoxel chajin tinamit. “Chik’ama b’a’ pa ijolom che ri jujun tijowk’ax q’axom are ri’ jun utz rechexik pa chuwe’q kab’ij xuquje’ jeri’ chi kech le winaqila e’aj iximulew ri’”, xcha’.
Rumal ri’ le Subdirector rech Estudios xuquje’ Doctrina rech ri PNC, Abel Juárez, are xe’ulaj le k’ak’ e’ajtijoxel rech chajin tinamit, rech xub’ij chi kech ruk’ ronojel kanima’ kachuq’ab’ chakitijoj b’a’ kib’ rech kakib’an le chak chajinem winaqil pa tinamit ri’.
Uq’ij tijonem ri’
We jun b’anoj tijob’enem ri’ are qas toq’im, rech ya’ik chi kuwach le e’ajtijoxel ri’ le kumaj b’i waqxaqib’ ik’. Pa we q’ij ri’, le e’ajtijoxel rech chajin tinamit are kab’an jun jikom katijoxik chi rij ronojel uwach retalil b’anik le eta’mab’al chajin tinamit, le ya’tal chi kech winaqib’, le tzukno’jchak chi rij ri k’ax b’anom, le b’anik cholchajinem tinamit, le tz’ib’axik ub’ixikil, le b’anoj kunanem, le chajin winaqilal xuquje’ le ya’tal chi kech e’ajchajinel, le b’anoj nimantzij, le rech ulab’al kamolik winaq xuquje’ rech nimantzij pa taqom wokajil ri’.
Wa’ le rajchajinel le PNC chuwe’q kab’ij, ketijox chi rij b’anoj suk’an k’aqanik, chi rij puqchajinem tzukunik, rech kakito’o kib’, rech ya’ell ch’uq’ab’ ch’akul, rech chajin winaqilal kimolom kib’, xuquje’ rech k’amik ukojik k’ak’ chakub’al rawaxik pa le b’anik no’jb’anon chak rech kachajixik ri winaqilal ri’.
Loq’ kachajixik winaqilal
Le b’anon molonik ri’ are xb’an pa le Campo rech Maniobras rech ri Escuela rech Formación rech Oficiales rech Policía (ESFOP) ri’, le xech’a’w wi’ xkib’ij wi ruk’ ronojel kanima’ le kalaxik kachalal le k’ak’ e’ajtijoxel rech chajin tinamit che ruk’ ronojel kitzij kanima’ xkijach chi’ ri kalk’uwal ri’, le kalaxik, le kachajil xuquje’ le kitat nan pa le utz loq’ taqawokaj ri’. “Ruk’ ronojel kanima’ kariyib’al kichiyim keqam ri kijastaq, pa nimaq’ab’ xel b’i, kaqarayij b’a’ qast konojel ri’ kech’akonik pa le tijob’en ib’ ri’ rech chajin tinamit”, xcha’.
Xuquje’ xub’iji che xkib’an jun b’inem pa cholajil kumal le unidades especializadas rech ri PNC, chi’ xkik’ut wi ri utz b’anik kino’jchak chi kuwach le q’atb’al tzij, ruk’ le kirapapik le xik’ach’ich’ rech le Unidad Aérea rech le Ministerio rech Gobernación (UNAGOB).