Rech katerne’x ya’ik uchuq’ab’ ri b’anoj chomanem kumal le Wokajil Ajchajin Tinamit (PNC) kuk’ ri e’ajtijoxel ri’ pa le q’ojomanik xuquje’ ri no’jk’aslemal ri’, le Banda Marcial rech ri wokaj ajchajin tinamit xub’an jun nim k’utq’ojomanem pa le rachoch ri tijob’al ub’i’ Escuela Nacional rech Niñas Dolores Bedoya, ri xtz’aqat 102 junab’ chik k’utuninaq. We jun q’ojomanem ri’ are uwah ri cholchak rech q’qtenik ri k’ax ri taqom ub’anik rumal le Wokom K’amal B’e Amaq’ rech iximulew pa le uchakunik le Ministerio rech Gobernación (MINGOB).
Le e’ajtijonel rech le banda xkiq’ojomisaj jujun taq uwach le b’ixonem pa rulewal tinamit aj iximulew ri’, jacha le Luna de Xelajú, Le Grito, le Soy de Zacapa, xuquje’ le Ferrocarril de los Altos ri’. Xuquje’ xkib’ixoj le b’ixonem rech ri rachoch tijob’al ri’, te k’uri’ xjach le wuj tz’ib’am wi le b’ix kaq’ojomisaxik chi kech ri e q’atb’al tzij rech ri tijob’al ri’ rech kakiterne’j reta’maxik ri e’ajtijoxel e’alitomab’ rech kakich’ob’ reta’maxik ub’ixoxik uq’ojomisaxik ri’.
Xuquje’ xb’an k’i uwach taq k’utb’anonem retzb’exik ri eta’manik pa rachoch tijob’al ri’ chi rij utzijob’el ri uk’aslemam rl banda ri’ xuquje’ le kupatanij le puq q’ojomisanel ri’. Xuquje’ rech reta’maxik ri jalajoj uwach tq q’ojomisab’al ri kakoj pa le banda ri’, jacha le q’ojom, le su’ xuquje’ le rininq’ojom ri’, le jininik q’ojom ri’, ruk’ le reta’maxik taq uwach le jalajoj q’ojomisab’al rech kab’an ruk’ le je’l uq’uyuyem b’ixonik ri jujun taq b’ix q’ojomisanik.
Eri q’atb’al tzij ri’ sib’alaj xjkib’ij chewe b’anoj chakunem ri’ man xaq tari’ kuya uchuq’ab’ ri k’amtzij kub’al k’u’x kumal el winaqilal e’ajtijoxel ri’, xane’ are rech kuwa’lijsax kino’jk’asleal le taq ala, aq ali xuquje’ le ab’om altiom ri’ pa le niman ib’ xuquje’ pa joremal kechoman ri’.