“Eri Wokom K’amal B’e Amaq’ ketajin kakub’isaj kaq’atexik nik’aj maras ruk’ ri narcotráfico ri’ pa rulewal ri nimatinamit ri’. Ri xb’an iwir man k’ot jumul b’anom uq’atexik wa’ ri chom taq eqa’n rech awan kunb’al jacha ri xb’antaj ri, e k’o k’i xechap b’i chi rij taq narcotráfico ri’, xuquje’ jacha ri k’ak’ taqanem rech uq’atexik ri taqanik kumal nik’aj ajtaqol kech nik’aj maras”, xcha’ ri K’amal B’e Amaq’ Tinamit Bernardo Arévalo, pa le utzijob’enik xub’an pa le nimatzijolinem ub’i’ “La Ronda”.

Eri K’amal B’e Amaq’ Tinamit sib’alaj xub’ij che ri puqtzukunem chajinik k’ate xb’an pa le barrio El Gallito, pa le colonia Colón Argueta xuquje’ pa le asentamiento Las Calaveras ri’, chi la’ k’ut eri wokajil ajchajin tinamit xkiya utzijol che xkichap loq nik’aj pandilleros salvatruchas xuquje’ xriq k’i taq jastaq maj uwuj pa usaqil. “Eri nik’aj molaj b’anol k’ax sib’alaj xkikoj kichuq’ab’ rech kakaj ri are kesax ri taqanik pa kaq’ab’, man kayaq ta uq’ij kik’u’x.
Eri uj ajpatanel pa tinamit ri’ eri qach’ame’y are pa saqilal kaqanimaj ri taqanem ri’ xuquje’ rech k’o ujuk’al ri qachak qachomam”.

Eri Viceministra rech Antinarcóticos xuquje’ Seguridad Fronteriza, nimapatanel al Claudia Palencia, xuya b’a’ jun nim ub’ixik che rumal xmajtaj ub’anik ri utzilaj wokom kemonchak ri’ xuquje’ rumal b’a’ xmajtaj ub’anik ri nim puqtzukunem chajinik ri’ pa le kaq’atexik ri narcotráfico xuquje’ ri molaj e’ajb’anol k’ax je ri kab’an pa taq nimatinamit pa uwachulew. “Ruk’ wa’ xaqaya’o jun nim uchuq’ob’ilal ri b’anoj puqtzukunem chajinik ruk’ ri tzukno’jchak kumal ri wokajil e’ajchajinelab’ e’ajq’atenel ri taq ri awan kunb’alil xuquje’ e’ajtzukul e’ajb’anol k’ax ri’”, xcha’.

Le nim patanel al Palencia xub’ij che rumal wari’, xchomaxik ri yab’al upwaqil ri cholchak rech 2026, rech are la’ kasachik rech pa le ub’anik cholchajinem pa suk’ilal xuquje’ rech pa saqilem k’o utz kachakuxik. “Eri qachak uj are rech ya’el uchuq’ab’ ri chajinem winaqilal pa tinamit xusquje’ rech kataqixik ub’anik ri niman chak pa tinamit xuquje’ pa taq ri tinamit ri’”, xcha’.

Ri nuk’molaj b’anoj k’ax

Le Viceministra al Palencia ri are sib’alaj xuya ub’ixik pa saqil che katajin nim kaq’atexik ri narcotráfico pa junab’ ri’. Chech ri’, k’o jun nimalaj uriqik wuqub’ mil chi pajb’alil rech ri awan kunb’al cocaína ri’, rech kaq’atexik ri jun awan kunb’al ri’ rech kopan taj pa taq ri tinamit, pa taq nik’aj chik nimatinamit pa uwachulew. Xuquje’ xb’antaj uriqik ri’ oxib’ nima’q q’inomalil chi tiko’n rech awan kunb’alil, ruk’ taq ri amapola, ri marihuana xuquje’ ri tiko’n rech coca. “Riqom chi k’i uwach taq peraj tiko’nib’al awan kunb’al xuquje’ ri pwaqil kiya’om ri molajil e k’o pa narcotráfico”, xcha’.

Xuquje’, le nim nan al Palencia xub’ij k’ut, che ruk’ ri puqtzukunem pa kemon chajinik xb’antaj pa le barrio El Gallito xusquje’ pa nik’aj chik wokja keriqitaj apanoq, xb’antaj kowonem nim xeq’atexik jun Mara Salvatrucha kuk’ ri narcotráfico. “Eri nuk’molaj b’anol k’ax ri’ kuk’ex rib’ kub’an nik’aj chik poq’san chak meb’il maj pa usaqilal, wari’ man xaq jeri’ kub’an ri Mara Salvatrucha, ri tajin kuchap uwach nik’aj chik rulewal tinamit ri naj junab’ chik xek’oji che ri kitaqik ri jun molaj b’anol k’ax kib’i’ “Los Caradura”. Eri qachak ri’ are qas k’o nim uchuq’ob’il, xuquje’ rech keqaq’atij ri molaj b’anol k’ax pa qatinamit, xcha’.

Tajin suk’umaxik ri k’olib’em pa tinamit
Eri Viceminitro rech Seguridad, José Portillo, sib’alaj katajin ub’anik kaq’atexik ri nik’aj kekamisanik xuquje’ ri nuk’molaj b’anoj k’ax. Ruk’ ri chajinem q’atenik, sib’alaj xb’an usuk’umaxik ri k’olib’em pa tinamit che ri chapom ub’anik itzelal kumal ri nik’aj b’anol k’ax, xuquje’ b’anom chik 40 chi tzukunem chajinik pa Wokajil Ajchajil Tinamit (SP) pa le uq’ij utaqanik ri’.

Rumal ri’ eri K’amal B’e rech ri PNC, David Custodio Boteo, sib’alaj xub’ij che xb’antaj kowonem e k’o xechap pa le barrio El Gallito, xuquje’ pa nik’aj chik k’olib’alil. Sib’alaj xub’ij, eri nik’aj b’anol k’ax xechapik, k’o nima’q taq k’ax kamisanik xkib’an ri’, xuquje’ toq’inik pwaq, b’anoj molaj k’ax xuquje’ k’ayin awan kunb’alil. “Pa junab’ ri’, xb’antaj kowonem xechap e 29,943 chi winaqilal ri k’o jalajoj kimak ri’, xriqitajik 2,559 chi k’aqb’al q’aq’ ri’, xuquje’ xriqitajik 181 chi kejach’ich’ ri kab’ixik are e’eleq’am b’i”, xcha’.