Are wa’ jun retal k’aslemam tzij kub’an kakojik e 3,223 k’ak’ eqa’lenelab’ rech kek’oji pa le Wokajil Ajchajil Tinamit. Achijab’ xuquje’ ixoqib’, ri xkiya ri kitzij kanima’ are chi’ xe’ok’ow chi uxe’ ri Lakam Amaq’, xkiya kitzij kanima’ rech xkik’am pa keqale’nib’a ri kachajixik ri winaqilal xuquje’ rech qastzij b’a’ kechajin pa Iximuiew. Eri kajipixik pa taq ri rachoch chajin tinamit man xaq ta rech kuya uchuq’ab’ ri puqchajinem rumal ri taqawokajilal, xane’ are rech kunab’ejsa ri uq’atexik ri k’ax pa tinamit.
Pa junam k’ut, eri 339 chi ajchajin tinamit xkitijoj kib’ rech xe’ok che eqale’n rech e’ajtaqanelab’, xuquje’ e k’o 167 chi eqa’lenelab’ xkitijoj kib’ rech xe’ok e’ajeqa’lenel. Eri k’ak’ e’ajtaqon ajchajin tinamit e’are ri’ kek’oji pa le b’anoj puqchajinem rech kek’oji pa kachajixik ri winaqilal, rech kakiq’atij b’anoj taq k’ax xuquje’ rech kakiq’atij uchuq’ab’ ri b’anol k’ax ri’.
Eri K’amal b’e Amaq’, Bernardo Arévalo, ri xuk’am ub’e ub’anik ri acto rech graduación ri’ sib’alaj xub’ij che ri eqa’lenem ri’ are la’ ri k’ak’ kiwach ri e’ajchajinel tinamit. “Man k’ot jumul b’a’ ilom e’elinaq tane’ k’ak’ tane’ eqa’lenelab’ rech kek’oji pa ya’olchajinem xuquje’ pa nab’ejsab’al uchomaxik ri rajawaxik chi ke ri tinamit winaqilal rech Iximulew ri’. Nim b’a’ china’o pa iwanima’ ri ichak kik’am pa iweqale’n ri’. Man k’ot jun chik loq’ uk’am chak, ri loq’ kaya uq’ij, ri are ri’ le nimachak pa amaq’ tinamit”, xcha’.
Rumal ri’, eri Ministro rech Gobernación, Francisco Jiménez, sib’alaj xub’ij che ri kakojik ri keqale’n ri e’ajtaqanelab’ kech ri k’ak’ ajchajin tinamit, kusik’ij ucholaj jun uxaqwuj rech tzijol pa le k’aslemam tzij rech ri chajinem pa amaq’ tinamit. “Chi nuwach in k’o k’i wachib’al ri e k’extal chik, ri ixoqib’ achijab’ che ri xkitijoj kib’, ri xkib’an nimantzij xuquje’ ri ronojel kik’u’x xkik’am ri chak ri’, rech kakitunu kib’ kuk’ ri wokajil ajchajin tinamit ri e’are nim uq’ij uwach amaq’ tinamit ri’. K’ate wari’ ri b’anom tawa’ pa taq ri junab’ q’axinaq, eri wokajil ajchajin tinamit man xaq ta chik are jun chi wokaj ri Amaq’ are chik jun nim k’amq’ab’ pa tinamit”, xcha’.
Eri K’amal B’e rech ri PNC, David Custodio Boteo, xub’ij che, “pa Iximulew ri’ kawok utz’ib’axik jun nim utzijol pa le uk’aslemlil k’o kimik, eri graduación ri’ xuquje’ ri kaq’ansaxik ri keqale’n ri achijab’ xuquje’ ri ixoqib’ ri’, ruk’ jikom kanimanik ri’, ruk’ ronojel kichoq’ab’ kechakunik, kakimetzej ub’anik ri utzilaj kichak ri’ xuquje’ are kekanaj che unimaxik tinamit, rech kata’ik ri kik’aslemal, xuquje’ rech kakub’isax ri kachajixik konojel ri winaqilal e’aj iximulew ri’.
Eri Subdirector rech Estudios xuquje’ Doctrina rech ri PNC, Abelardo Cucul, xub’ij che ri Nimatijob’al rech ri PNC, xuya chi ke ri winaqilal ri’ rech k’o nim xkich’ob’o rech xekowon xkiq’axej ri etab’anem rech xe’okik pa le nim tijonem ri’, ci rij reta’maxik ronojelil, konojel xe’ok pa le tijonem eta’manik ch iri seguridad comunitaria ri’, rech kataqixik, kachajixik ri winaqilal xuquje’ rech unimaxik ri ya’tal chi ke konojel ri e’aj iximulew, jacha ri nuk’utal pa le uwokajil ri q’atoj tzij pa tinamit ruk’ ri rech nik’aj chik nimatinamit pa uwachulew.
Pa le nim okemtzij pa le Estadio Cementos Progreso are jun xk’oji ri Viceministro rech Seguridad, José Portillo ri’; ri Viceministro Administrativo, Felipe Sánchez ri’; ri Viceministra rech Prevención rech ri Violencia xuquje’ ri Delito, Mayda De León ri’; ri Viceministro Tecnología rech ri Información xuquje’ rech Comunicaciones, William Cameros ri’; xuquje’ ri Viceministra rech Antinarcóticos xuquje’ Seguridad Fronteriza, Claudia Palencia ri’.
Xuquje’ ruk’ ri kitatb’enik ri K’amal B’e rech ri PNC, Helver Beltetón, ri taqanel chajin tinamit, ri patanelab’ rech Amaq’ Tinamit, xuquje’ ri ajchomanelab’ rech ri cuerpo diplomático ri’, jeri’ ri kachalalil kuk’ ri winaq kachi’l ri’ k’a pa nimaq’ab’ ri’ xkimol kib’ pa le rachoch etz’anem rech ke’achb’ilanik ri k’ak’ reqa’lenel chajin tinamit xuquje’ ri e’ajtaqon chajin tinamit, pa le jun nim b’anoj rech ri xkitijoj kib’ ri’.