Pa le ya’oltzijolinem “La Ronda GT”, le Wokom K’amal B’e Amaq’ Iximulew pa reqele’n uchakunik le Ministerio rech Gobernación (Mingob), xuya utzijob’exik ri chajinem b’anom pa tinamit. Eri b’anoj komonchak kumal ri wokajilal, are rech xkiq’ateb’ej kiwach ri molaj e’ajb’anol k’ax. Eri komonchak pa wokajil, are la’ xb’anik pa le kaq’atexik ri molaj e’ajb’anol k’ax xuquje’ ri kakib’an ri k’ax pa nik’aj chik nimatinamit pa uwachulew, ri b’anik k’ak’ taqanem pa rachoch japache’, ri ya’ik uchuq’ab’ ri chajinem pa nimab’e, xuquje’ rech kachajixik ri winaqilal pa tinamit.

Eri Presidenta en Funciones, Karin Herrera, are xuk’am ub’e ri nim tzijolinem xb’anik, pa le sib’alaj xuya wi utzijol ri riqob’al ib’ xb’an kuk’ ri nimaq’atb’al tzij rech ri Wokaj Taqon Chajin Tinamit, xuya pa retal xetaxik xuquje’ xya uchuq’ab’ ri b’anoj chajinem ri’ rech kaq’atexik taq ri molaj b’anoj k’ax, rech xq’atexik taq ri kamisanik. Xuquje’ sib’alaj xuya utzijol chi k’o nim upatanib’al we kakoj ri utz kajmab’al taqon chajinem winaqil ri’.

Rumal k’u ri’, le Ministro Jiménez sib’alaj xub’ij chi e k’o uwi jun mil chi winaqib’ k’o ri kimak xechapik, k’o 91 chi k’aqb’al q’aq’ xeriqik, xuquje’ e k’o 41 chi ch’ich’ keb’inisaxik xeriqitaj loq pa le k’isb’al wuqq’ij kanoq. Xuquje’ xuya ub’ixik k’o 2, 620 tojob’al kimak e’ajb’inisal ch’ich’ xkoj chi kech rumal ri Q’atol Tzij rech Tránsito,  xuquje’ k’o 43 puqtzukunem rech kaq’atexik taq b’anoj opanriqonem pa taq nimab’e rech rulewal tinamit.

Eri Taqawokaj Chajin Tinamit xuquje’ sib’alaj xub’ij chi k’o nim upatanib’al ri puqtzukunem xb’an pa komon wokajilal pa taq ri discotecas, ri bares, ri cantinas, xuquje’ pa taq ri centros nocturnos k’o pa uk’u’x ri nimatinamit xuquje’ pa uq’ab’ taq tinamit e k’o chi ri apanoq, are wa’ rech kaq’atexik ri narcomenudeo xuquje’ ri b’anon chajin tinamti winaqilal are chi’ keriqitaj pa taq wa’katem etz’anik. “Eri qas taqim, are uq’atexik ri k’ayin awam jastaq kunb’al, rumal are kuya k’ax chi kech ri winaqilal ruk’ taq kijastaq2, xcha’.

Xuquje’ el Ministro Jiménez xub’ij che ri puqtzukunem xb’an pa taq rachoch ri japache’ tz’apib’al, are la’ xub’ano rech nim xeq’atataj ri molaj b’anol k’ax, rech uq’atexik ri b’anoj toq’ob’ loq’aq’enik chi kech ri e’ajpache’ e tz’apilik pa rachoch taq ri japache’. “Ruk’ ri chajinem xb’antaj ri’ are la’ xujikib’o uwach ri chajinem chi rij apanoq, eri jujun taq q’atenik ri’ are kuq’atij uwach jun b’anoj k’ax pa tinamit”, xcha’.

Chi rij ri uq’atexik ri narcotráfico ri’, le Ministro Jiménez sib’alaj xub’ij chi k’o jun nim kaq’atexik taq ri molal e’ajb’anol k’ax b’anom chik pa uq’ij utaqanik pa wokajil ri’. Xuquje’ sib’alaj xuya ub’ixik chi k’o jun nimalaj tob’anem xkiya loq’ ri agencias rech Estados Unidos rech América, are la’ qas xub’an upatan pa uq’atexik ri jun k’axk’olil ri’. “Pa junab’ir kanoq xaqaya uwi uriqik uq’atexik taq ri awam jastaq kunb’al ri’ xuquje’ kojtajin che uterne’xik uq’atexik taq awam jastaq kunb’al ri’ rech kub’an ta k’ax chi kech ri qawinaqil pa tinamit”.