Eri Wokajil Achajin Tinamit (PNC) xkib’an k’i taq puqtzukunem ri’ k’u ri’ e k’o ri xechap loq, e k’o ajb’anol k’ax rech pa taq tinamit naj cuquje’ e k’o nik’aj chik xkib’an nik’aj ri k’ax.
Pa le nab’e taq wuqub’ ik’ rech pa junab’ ri’, e k’o 19 chi extraditables xechap loq, e pa junab’ir k’ut e 15 ri xechap ri’ are la’ pa junab’ 2024 xuquje’ k’o jun nim kaq’atexik xb’anik ri nik’aj b’anol k’ax rech pa taq nimatinamit keriqitaj naj. Eri kichapik ri’ are rumal xtaq loq kichapik kumal taq nimatinamit, jacha ri Estados Unidos ri’, ruk’ taq El Salvador, Costa Rica xuquje’ México ri’. Eri k’ax xkib’ano are rech narcotráfico, jacha ri b’anoj ch’ijom k’ax chak chi ke ri winaqil, ri ch’ijom k’ax rech achk’ulaj chi ke winaq ri’, jacha ri chapem taq ixoqib’ xuquje’ alitomab’, rumal k’o kaq’ab’al q’aq’ xriq kuk’ xuquje’ xkeleq’aj winaq.
Pa le 15 rech enero pa le 29 rech julio, xya utzijol chi e k’o 5,981 chi winaqilal xterne’x ri kichapik, rumal k’ut xtaq kichapik rumal ri ajq’atol tzij, chi rij taq ri k’ax elaq’ xb’an ri’, ruk’ ri k’aqb’al q’aq’, ri winaq xkeleq’aj, ri toq’inik pwaq xuquje’ ri kamisan winaq xkib’an ri’.
Chi ke ri xechapik k’o ri jun uq’ab’em ub’i’ “Chicharra”, rech ri molaj b’anol k’ax kib’i’ “Los Huistas”, e’are kab’ixik pa komonchak xkib’an uq’axexik ri eqa’n rech cocaína pa EEUU xuquje’ e’are k’ut ri qas tajin xetzukuxik rumal ri q’atb’al tzij estadounidense ri’.
Xuquje’ eri winaqil xechapik rumal xkib’an wari’:
· E’oxib’ pandilleros rech ri Barrio 18 pa Villa Nueva, are chi’ xya loq ub’ixik ri toq’inik pwaq ri’.
· Kamisan winaq,. K’o jun ala chi ke, ri xchap loq pa Mixco xuquje’ pa Villa Nueva rumal chi la’ xkib’an ri k’aqanik.
· Keb’ achijab’ xchapik keqam USD184 mil pa Alta Verapaz, pa jun puqtzukunem uq’atexik awan kunb’al ri’.
· E kajib’ uwinaqil ri jun molaj kib’i’ “El Cachetes”, ri kab’ixik xub’an elaq’ pa taq ch’ich’ rech ereb’al winaq pa nimatinamit, are chi’ xchapik xriqitaj nik’aj ch’aweb’al xuquje’ puwaq ruk’.
· Eri jun ub’i’ le Broky”, ajkamisal winaq ri’, ri are uwinaqil ri Mara Salvatrucha, are chi’ k’ate xukamisaj ri jun nim achi salvadoreño pa La Antigua Guatemala.
· E k’o oxib’ xechap loq, are chi’ e b’enaq pa jun taxi rotativo pa zona 12 are chi’ k’ate xkib’an jun nim elaq’nik pa jun mini agencia pa ja k’olme’r pwaq ri’ pa zona 21 rech Uk’u’x Nimatinamit.
· Xuquje’ xchap loq a Hancen “N!”, kab’ixi are xutaq ub’anik ri k’aqanik pa zona 18, xriq jun k’aqb’al q’aq’ ruk’.
· Pa le barrio “El Gallito”, pa zona 3 rech ri nimatinamit, chi la’ xchap wi loq a Rudy “N”, ri q’ab’em ub’i’aj El Disco”, ruk’ xriqitaj wi jun k’aqb’al q’aq’ ruk’ ri josomel ri rajilab’al chi rij, jun radiotransmisor, ruk’ jun chaleco antibalas xuquje’ jun ch’aweb’al.
Sib’alaj e k’i ri winaqil rech taq nimatinamit naj xechap ri’, qas e’are k’ut xeq’atexik rumal le wokaj taq nimatinamit rech pa uwachulew xuquje’ pa le kaq’atexik ri nuk’molaj b’anol k’ax pa qatinamit.