Pa kawokajil ri unidades especializadas rech ri Wokajil Ajchajin Tinamit (PNC) xkib’an jun nim kaq’atexik nik’aj molaj b’anol k’ax e’uwinaqil taq ri pandillas, pa taq puqtzukunem xb’an pa uq’ab’ taq tinamit rech rulewal ri Iximulew. Rumal ri’ xb’antaj kowonem xechap nik’aj pandilleros ruk’ jun q’apoj ri xk’am b’i pa jun Q’atb’al Tzij rech Ke’uchomaj Ak’alab’ e Nimal Tzij Taj.
Pa taq le tzukunem ri’ k’o 13 chi k’aqb’al q’aq’ ruk’ taq chalecos antibalas xriqik, ruk’ nik’aj chik jastaq kojom pa b’anoj taq k’ax.
Pa jun chik puqtzukunem xb’an kumal rajtzukunelab’ ri División Nacional Contra rech Desarrollo Criminal rech taq Pandillas (DIPANDA) rech ri PNC, pa le aldea Boca del Monte, Villa Canales. Chi la’ k’ut xchap wi a Elías N, 18 ujunab’, ukojomb’i’aj a “Mochis” ruk’ ri a “Jun Peligroso” xuquje’ kuk’ e’oxib’ chi ab’o’m xechapik eri kib’i’ a “Dreamer”, a “Pelón”, xuquje’ a “Jordy”, e’are kab’ixifk e’ajsolinel xuquje’ e kamisanel ri e k’o pa jun pandillas rech ri Barrio 18.
Pa le rachoch ri xsolix upam pa le 7ª calle xuquje’ 3ª avenida rech ri zona 3 rech Boca del Monte, chi la’ xkiriq wi keb’ raqarik k’aqb’al ri ajtzukunelab’ chajin tinamit, ruk’ jun k’uqplunk’un ruk’ taq nik’aj chik k’aq’b’al q’aq’ awam pa jun k’olibal, jeri’ ruk’ 755 ub’aq’ k’aqb’al q’aq’, ri are kakoj kumal ri e’ajchajin tinamit. Xuquje’ k’o oxib’ chalecos antibalas ruk’ oxib’ tolvas rech raqarik k’aqb’al q’aq’. Chi la’ k’ut xchap wi jun q’apo 17 ujunab’, are ukojomb’i’aj “El Pelón”, ruk’ jun chik ab’o’m xriqitajik ri k’o jun alerta Alba-Keneth, k’a pa le kajib’ q’ij rech septiembre rech 2024 ri’. Are kab’ixik xok kuk’ ri jun pandilla ri’.
Xuquje’ eri wokajil ajchajin tinamit xkichap loq nik’aj ab’o’m, ri jun “Dreamer” ri jun chik “Jordy”, kikojom kib’i’aj ri’, are chi’ xkilo xe’pan ri ajchajin tinamit, xkaj xekanimajik pa uwi taq kachoch winaq e k’o apanoq chi la’ pa le aldea El Porvenir. Are chi’ xechapik, xriqitaj keb’ k’aqb’al q’aq’ kuk’, rukk’ keb’ nojisab’al ri k’aqb’al xuquje’ ruk’ kajlajuj chi ub’aq’ k’aqb’al q’aq’ ri utz kakojik. Pa le kachoch winaq ri’, xriq jun raqarik k’aqb’al q’aq’ ri josomel urajilab’al chi rij, ruk’ 45 ub’aq’ kaq’b’al q’aq’ ri kojom kumal taq ri q’atb’al tzij xuquje’ ruk’ jun chaleco antibalas.
Pa jun chik puqtzukunem, eri reqa’lenel ri División rech Investigación xuquje’ desactivación rech k’aqb’al poq’sal q’aq’ ri’ (DIDAE) rech ri PNC, xkichap loq jun ajtaqonel e’ajb’anol k’ax xuquje’ ri are ajilanel rech ri Mara Salvatrucha (MS-13), a Marco N, 28 ujunab’, ukojomb’i’aj “El Tortuga”. Ri are xchap loq pa Ciudad del Sol, zona 4 rech Villa Nueva, are chi’ b’enaq ub’insam jun ch’ich’ ruk’ ri placas ri’ P 233JCV, chi la’ k’ut xriq wi loq wuqub’ chi k’aqb’al q’aq’ xuquje’ jun k’uqplunk’un k’aqb’al q’aq’.
Ruk’ ri uq’atexik taq ri k’ax ri’ are wa’ ri chak tajin rumal le Wokom K’amal B’e Iximulew pa uchakunik le Ministerio rech Gobernación (MINGOB) are katzukuxik uq’atexik taq b’anoj k’ax, rech katerne’x ub’anik ri suk’ub’anem che ri kaqaj qonojel pa tinamit ri’.