Pa le k’isb’al q’ij ri’, eri reqa’lenelab’ ri Departamento rech Tránsito ri’ rech ri Wokajil Ajchajin Tinamit (DT-PNC) sib’alaj xkib’an k’i taq puqchajinem tzukunik pa taq k’olib’em rech pa uk’u’x le Iximulew xuquje’ pa taq uq’ab’ tinamit e k’o apanoq rech k’o ri chajinik chi kech ri winaqilal kewa’kat pa taq ri nimab’e ri’, rech kaq’atexik taq ri awan opanriqonem. Ruk’ taq katob’anik ri comisarías 13, 14, 15 xuquje’ 16 ri’, jeri’ ruk’ ri katob’anik ri Unidade rech Expertaje rech ri División Especializada rech Investigación Criminal (DEIC) ri’.
Eri puqchajinem tzukunik, xb’an k’a pa le nimaq’ab’, are chi’ xkojik 565 chi katojob’al ri e’ajb’insal ch’ich’ ri xkinimaj taj ri Taqanem rech Tránsito ri’. Erij tojob’al xkoj ri’ are rumal man keqam ta ri wujib’al kach’ich’, rumal k’ot kikasco kakojom tane’, rumal q’axinaq chik uq’ij ri wujib’al rech kakib’insaj kach’ich’ ri’, rumal katitz’om b’i kib’ chi rij taq ri kejach’ich’, xuquje’ are rumal kiwan uwach, man are taj ri plakas rech ri kejach’ich’ keqam.
Xuquje’ rumal man k’ot ri plakas rech kakib’insaj ri kejach’ich’ keqam, rumal man k’ot kiwujib’al taq ri kejach’ich’ rech kakib’insaj tane’, rumal sib’alaj katararik kiqul taq ri kejach’ich’ kab’insam ri’. Rumal ri’, k’o 34 chi wuj rech taq ri kejach’ich’ xmaj kanoq kumal ri q’atb’al tzij. Eri q’atenem ri’, are la’ uwach ri q’atenik ketajin che ub’anik ri ajchajinel rech tránsito ri’ rumal k’u ri’ xtaq ri kiwujila ri winaqil ri’ rech xb’an ri rilik we k’ot jun chi kech taqom uchapik ri’, xuquje’ xesolixik taq ri ch’cih’, rech xb’an ri rilik we man k’ot awan jastaq kunb’al keqam b’i ri’.
Eri pa junam ub’anik ri puqtzukunem ri’ are la’ kab’an na pa taq le q’ij ri’, pa taq le kajb’al b’anoj ri awan opanriqonem ri’, ri kuya k’ax chi kech ri winaqilal kewa’kat pa le nimab’e ri’ xuquje’ qaraj k’a te’et ketak’maxik kumal taq ri ch’ich’ rumal kakirumumij kib’. Rumal ri’ eri q’atb’al tzij sib’alaj kakiya ub’ixik chi kech ri winaqilal pa tinamit, wexa’ kakilo kab’an ri k’ax cchakiya loq ub’ixik pa awalik pa le 1599 rech ri DT-PNC ri’.