Eri ajchajinelab’ ketajin che uwa’lijsaxik b’anoj uwach ri joremal jikomal, ruk’ katob’anik ri winaqilal.
Pa Iximulew ri’ qas taqom loq kuaml e wa’katel winaq rech qatinamit kuk’ le naj kepe wi loq rumal k’o nim uka’yib’al le rilik ri’. Rumal ri’ k’a pa le División rech Seguridad Turística (Disetur), rech ri Wokajil Ajchajil Tinamit (PNC), qas kachomax wi kachajixik ri winaqil pa le kewa’kataj wiri’, pa le kek’oji wi xuquje’ pa le kib’ik pa taq ri k’olib’al wa’katem pa rulewal tinamit, jeri’ pa k’ache’laj chajim, pa taq uxlanb’al, pa uwi taq ixkanul, pa uxlanib’al uquje’ pa taq k’olib’al ojer taq tzak k’olib’alil, panikaj chik ri’.
Are chi’ xumaj loq ri chajinem k’a pawe q’ij, ri Disetur e 15 puq rajchajinel xe’utaq pa taq rulewal tinamit, ri xkib’an wi 4 mil 978 vhi puqchajinem pa taq k’olib’al uxlanib’alil pa taq nimab’e che ri qas ke’ok’ow wi winaqil pa amaq’il, rech kakichajij ri winaqil pa taq ri k’olib’al uxlanib’al pa taq wa’kateb’al. Rumal ri’ chajinem ri’ e k’o 13 mil 87 chi winaqil xeriqik, xesolix e 3 mil 700 chi ch’ich’ xuquje’ k’o 11 mil 072 chi wujilal k’o pa saqil kitzijfol winaq xkiya jacha k’o pa le unuk’ulib’al tzijol rech ri PNC.
495 mil 407
chi wnaqil e wa’katelab’ pa tinamit sib’alaj e chajim ri’.
Eri puqchajinem, are la’ qas xutik’ib’a nim kaq’atexik ri e ajb’anol k’ax, rumal ri’ xb’an kowonem xechapik e 53 chi winaqil ri jalajoj ri k’ax kib’anom, rumal reqam k’aqb’alil, awan kunab’al, ukutzik kichak ajchajil tinamit, e k’o e chapom rumal elaq’, b’anoj ch’ojinik xuquje’ xib’inik ri’.
Xuquje’ eri wokajil ajchajil tinamit k’o oxib’ k’aqb’al xkiriqo, k’o Q804 chi pwaqil xkiriqo ruk’ k’i taq k’olib’alil marihuana ri’, jeri’ xkiriqo wuqub’ chi kejach’ich’ xuquje’ kajib’ chi ch’ich’ keb’inisaxik.
jeri’ xkiriq k’ut jun kejach’ich’ eleq’am b’i.
Nab’ejsab’al ya’olchajinem
Kitaqim ri’ kiwa’lijsaxik ri winaqil rech kek’oji pa taq ilb’annem, etz’b’enik xuquje’ pa riqb’al ib’ chomanem pa joremal, are ri’ jun runimal uwach ri b’anon runimal cholchak rumal ri Disetur. Rumal ri’, k’o chik juk’al lajuj (30) rajilab’al nab’ejsab’al q’alanik ub’anom pa taq ri tinamit rech pa amaq’il, ruk’ taq b’anoj katijojxik ri winaqilal xuquje’ ri rech wa’kateb’al, ri b’anoj ya’ltzijol cho taq kachoch winaq, ya’ltzijol rech b’anon mesnem saqab’isan ib’ xuquje’ rech ya’ol utzijolil pa taq rachoch tijob’al, jeri’ pa nik’aj chik.
Eri nab’ejsab’al puqchajinem xuquje’ ri kiq’alik wianq ri’ are la’ taqom ub’anik rumal ri K’amal B’e Amaq’ le nimatat Bernardo Arévalo, pa reqele’n uchak ri ministro rech Gobernación, Francisco Jiménez, man xaq ta rech kechajix ri winaqilal, xane’ are rech kaya uchuq’ab’ ri tob’anem xuquje’ ri kub’sib’al k’u’x chi ke ri wokajil ajchajil tinamit xuquje’ ri winaqilal ri’, jeri’ rumal k’o ri jun kapetib’al kopanik chi’ ri winaqil ke’ewa’katik pa Iximulew ri’, rumal ri’ katoq’axik ri ya’olchajinem xuquje’ ri utzilem pa le kachajixik ri winaqilal pa konojel ri’.