Eri nimalaj q’atenik katajin ch ike ri narcotráfico ri’ are sib’alaj katajinik rumal ri’ pa we junab’ k’o chom pwaqil resam chik pa kiq’ab’ ri’, ruk’ taq ri jastaq, k’aqb’alil, awan kunb’alil xuquje’ pwaqil riqom ri’, pa taq le jalajoj taq b’anoj tzukunem rumal ri Quinto Viceministerio rech Gobernación ri’.
Chi ke taq ri jastaq maj pa usaqil riqom chik pa le nab’e q’ij rech enero pa le 26 rech abril ri’ xya’taj utzijol che k’o ri’ 126 chi ch’ich’, ri rajil are kopan pa Q 3 millones 700 mil chi pwaqil ri’; ruk’ kajib’ chi xik’ch’ich’, eri rajil Q8 millones chi pwaqil ri’; ruk’ oxib’ nim jukub’ rech plo, ri rajil Q300 mil ri’ xuquje’ are la’ xriqitajik xuquje’ xporoxik, ruk’ oxib’ ja chakub’al awan kunb’alil eri rajik Q600 millones chi pwaqil ri’.
Pa taq le b’anoj tzukunem ri’ pa we amaq’ xriqitaj wi 147 chi k’aqb’alil jalajoj uwach kakojik, ruk’ 8 mil 266 chi ub’aq’ k’aqb’alil xuquje’ 205 chi k’olib’al ub’aq’ k’aqb’al, xuquje’ xechapataj loq e 614 chi winaqil kab’ixik jalajoj ri b’anoj k’ax kib’anom ri k’o kuwach kuk’ ri narcotráfico, chi ke ri’ e k’o 19 taqom loq kichapik rumal Q’atb’al tzij rech keb’e pache’ pa Estados Unidos rech América.
Eri e ajchajinelab’ e ajq’atel awan kunb’alil ri’ kiriqom chik pa we amaq’ k’i peraj juyub’ rech tiko’n awan kunb’alil, chi ke ri xeriqitaj ri’ xuquje’ xeporoxik, k’o 2 millones 780 mil 27 raqan riko’n rech amapola; ruk’ 1 millón 564 mil raqan tiko’n rech marihuana, ruk’ 1 mil 168 upajb’alil marihuana chakum chik, ruk’ 910 mil 860 chi tiko’n rech uxaq coca, xuquje’ xriqitajik 977 chi pajb’alil rech cocaína ri’.
Jeri’ k’o Q3 millones 411 chi pwaqil riqom chik kuk’ ri narcotráfico ri’, k’o upwaqil Iximulew, k’o upwaqil Dólares ri’, k’o Pesos Mexicanos, k’o Euros, xuquje’ k’o Lempiras ri’. Pa ronojel ri xriqitajik pa le junab’ 2021 ri’ kopan pa Q 1 mil 382 millones, ruk’ xq’atataj nim kichuq’ab’il nik’aj nuk’wokaj e b’anol k’ax kamisanem ri’ che ri e k’o pa narcotráfico ri’.