Le k’ak’ Departamento rech Pueblos Indígenas xkoj ri’ pa ri rachoch le Dirección General rech ri Wokajil Ajchajil Tinamit  (DGPNC) are retalil jun nim q’axenem kub’an pa le uwokik le winaqilal tinamit le kub’sal k’u’x, pa junamil xuquje’ pa unimaxik le ya’tal chi kech winaqib’, jeri’ pa le ukojik le kajman taqanik pa tinamit man xaq taj rech kuchomaj tane’ le rajawaxik chi kech le tinamit winaqil xane’ rech ya’tal uchuq’ab’ le kub’sal k’u’x kumal le wokajil chajin tinamit kuk’ le winaqilal ri’.

Le Ministro rech Gobernación, Francisco Jiménez, ri xuk’am ub’e’al le riqon ib’ chomanik, sib’alaj xub’ij che we k’ak’ wokaj chakunb’al ri’ rech kukub’isaj ub’anik le junamil ilonem xuquje’ ri maj xutun kuwach winaq, are runimal uwach le q’atam unimaxik pa le Taqawuj reh ri Amaq’il Iximulew xuquje’ pa le Tratados Internacionales rech ri Ya’tal chi kech Winaqib’. “Ujtoq’atil che uterenb’exik le b’anoj jujun chak rumal le PNC, le kuq’alajisaj ub’antajil le no’j uk’aslemal le suk’umalil xuquje’ le nimab’al le ya’tal chi kech winaqib’”, xcha’.

Xuquje’ le Taqawokajnel rech ri Ya’olchajinem pa Amaq’ xub’ij che le wokaj chakunb’al ri’ rech kuq’axe’j le tzijob’el chi kuxo’l le mayab’ winaqil tinamit ruk’ le wokajil chajin tinamit, xuquje rech kub’an jun utzalaj upatan tijonem chi kech le e’ajchajin tinamit chi rij taq ri ya’tal chi kech ri wokaj winaqilal, rech ri kino’jk’aslemalil le mayab’ tinamit winaqil xuquje’ rech chi rij le uchomaxik uq’atexik le k’axk’olil rech k’o pa tzijoxik xuquje’ unimaxik pa junamil ri’.

Rumal ri’, le K’amal B’e rech ri PNC, David Custodio Boteo sib’alaj xub’ij le ralaxik ukojik le wokaj chakunb’al ri’ are la’ le retal chomanik xb’an pa le jun usik’ixik le uk’aslemalil le ya’olchajinem, le junamil xuquje’ le ta’ik kuyunem chi kech ri mayab’ tinamit winaqil. “We nimantzij nimachak ri’ are la’ jun uwach rilik le qatinamit pa junamtzij xuquje’ pa utukelem pa utaqanik, ri ub’antajil le ya’olchajinem winaqil man kumal taj e k’ataraj taq winaq ri’, xane’ are ri’ jun ya’tal chi qech qonojel. Le uk’iyal no’jk’aslemalil, le k’i uwach kitzij kich’ab’ab’al xuquje’ le kulewal keriqitaj wi rajawaxik are qas kanimaxik, kaya uq’ijol, xuquje’ kab’an uchajixik ula’wchexik ri’ are la’ qas uchuq’ab’ uwa’lib’alil le qano’jib’al pa nim tinamit”, xcha’.

Le K’amal B’e rech ri Oficina rech Asuntos Antinarcóticos xuquje’ le Kojik Nimab’al rech ri Taqanem (INL, inglés ch’ab’al) rech ri Embajada rech Estados Unidos rech América, Kelly Hapka xub’ij che we cholchak ri’ are retal ri’ jun nim k’amoj ib’ pa le uwokik le jun loq’ tinamit ri k’o k’amab’al ib’ ri’ ri are ri’ ub’anik jun q’a’mb’e rech b’anoj komonchak kumal le wokaj ajchajin tinamit kuk’ le q’atb’al tzij kech mayab’ tinamit rech pa komonchak kakib’an ri chajinem, rech q’atenik k’ax, jeri’ rech kakiwa’lijsaj le b’anoj utzalaj chomanem.

Xuquje’ e’are jun xe’opan ri’ le Viceministra rech Seguridad, Claudia Palencia, le Viceministro rech Tecnología rech taq Tzijolinem xuquje’ Tzijob’enik, William Cameros, le Director General Adjunto reh ri PNC, Helver Beltetón, le taqawokaj q’atanel rech taq tinamit, le taqanelab’ chajin tinamti xuquje’ le e’ajchomanelab’ rech ri mayab’ tinamit rech ri amaq’il nimatinamit.