Sib’alaj kopan ri q’ojom pa kanima’ ri winaqil e aj iximulew

Pa 20 rech febrero ri’, eri Iximulew sib’alaj tajin pa nimaq’ij pa una’texik ri Uq’ijol ri Q’ojom pa Tinamit, Retalil Uq’ojomanik ri Amaq’, are runimal uwach ri b’antajil pa qatinamit. Rech kab’an unimaq’ij, pa taq ri tinamit xuquje’ kumal taq ri winaqilal ri kaq’ojomax wi q’ojomb’al pa le uq’ijol pa qatinamit.

Eri q’ojom, ruk’ taq utzinob’alil, are q’ojomisam pa naj chik junab’ pa tinamit. Ruk’ taq uq’ojomisaxik ri b’ix ub’i’ taq “Luna rech Xelaju”, “Ferrocarril rech los Altos”, “Noche rech Luna pa Ruinas” xuquje’ “Las Chancletas rech Nayo Capero”, ruk’ wa’ eri e ajq’ojomanelab’ kich’akom kanima’ ri achijab’ ri ixoqib’ e aj iximulew, rech kiq’utumisam kanima’ ri winaq xuquje’ rech taq na’tib’al man k’ot uchupik man k’ot usachik.

K’a pa le Taqon Ya’olchajinem pa Amaq’ kaqatunu qib’ pa le uk’ulik ri nimaq’ij ri’ ruk’ kiq’ojomanik ri Q’ojomb’al Kaibil Balam rech ri Wokaj Chajin Tinamit (PNC), pa jujun taq q’ij viernes keq’ojoman ri’ chi kuwach ri winaqilal achijab’ ixoqib’,, che ri ke’opan pa le xajawnik ruk’ taq ri q’ojomanelab’ ri’.

Rumal ri’ eri Ministro rech Gobernación, Francisco Jiménez, sib’alaj xub’ij che ruk’ ri b’anonem pa joremal ri’ are kuwa’lijsax ri k’olem pa jikomal joremal ki’kotem. Xuquje’ xumaltyoxij ub’anik juntir wa’ chi kijujunal ri ri’j winaq tata’ chuchu’ ri ke’opan pa xajawem ri’ kuk’ ri e ab’om alitom pa taq ri jujun uq’ojomanik ri Q’ojom Kaibil Balam.

Are la’ rech kaya uq’ijol upatanib’al ri uq’ojomsab’alil xuquje’ ub’antajil tinamit ri kuna’tij chaqe ri qapetib’alil, rumal ri’ eri Congreso rech ri Amaq’il Ixmulew, pa le Rajilab’al Taqonik tzij No. 66-78 kuq’t ub’ixik che pa le 8 rech noviembre rech 1978, pa le Nab’e Q’attaqon, kutaq wi ubixik eri Q’ojom ri’ are ri’ jun q’ojomsab’al rech Qatinamit, pa le Ukab’ Uq’attzij kub’ij, pa 20 rech febrero rech jujun taq junab’ are rech “Uq’ijol Unimaq’ij ri Q’ojom xuquje’ ruk’ nik’aj chik ub’ixik xtaqik, rech keta’maxik, kaloq’ax uwach xuquje’ rech kab’an utzil chi rech ri uq’ojomsab’al qatinamit.

Pa k’isb’al ub’ixik, eri 31 rech agosto rech 1999, eri Nimataqon B’anol Taqanib’al pa Amaq’ pa le Uq’attzij 31-99, kub’ij wi eri Q’ojomb’al are Retalil Qatinamit, rumal k’ut are jun q’ojomsab’al k’o uq’ij utzijolil ub’antajil qatinamit, rech je’l q’ojomab’al xuquje’ rech na’tib’al kib’anob’alil ri winaqil e aj iximulew. Pa le 12 rech febero rech 2015, eri Organización rech Estados Americanos (OEA) xutaq ub’ixik eri Q’ojom rech tinamit aj iximuew are “Patrimonio Cultural rech las Américas”, rumal k’o nim ritzijilil ub’antajil pa taq uperajil juyub’ taq’ajil.

Noticias Recientes