Are rech katerne’x ujipixik ri b’anoj chajinem ri’ xuquje’ ri ya’ik uchuq’ab’ ri ya’olchajinem pa ronojel rulewal tinamit, kimik ri’ xmajtaj ujaqik taq ri k’ak’ taq rachoch chajin tinamit pa taq ri tinamit rech Xe’laju’, Retalhulew xuquje’ Suchitepéquez ri’.
Eri b’anob’al cholchajinem ri’ are la’ k’o jun nim upatanib’al ri’ rech kub’an utzil chech ri kichak ri wokajil ajchajin tinamit pa le kaq’atexik ri e’ajb’anol k’ax xuquje’ ri nuk’molaj kamisanel, xuquje’ rech katerne’x kajipix uwach ri b’anoj chajinem xuquje’ rech k’o jun uchomaxik ri rajawaxik kechajix ri winaqil e’aj iximulew ri’.
Kak’iyirsax uyakik kachoch ajchajin tinamit
Eri yakon taq rachoch ajchajin tinamit are la’ jun nim chakunik katajin ri’ rech ya’ik uchuq’ab’ ri b’anoj chajinem ri’, are jun chak ri’ che ri xkik’am pa keqale’n ub’anik, ri xkinab’ejsam uyakik ri k’ak’ rachoch ajchajin tinamit.
Rumal wa’, paq’ij miércoles ri’ pa le Comunidad Agraria Valle Lirio, Tinamit rech Retalhuleu xjaq wi uwach le Subestación 34-1-5 rech ri PNC, eri rachoch ri’ k’o waqib’ nimaja chi upam ri e kojom wi jachakub’al, k’o kek’ul wi winaq chi upam, k’o warib’al, ruk’ nik’aj chik chi upam. Eri rachoch chajinem rech kek’oji e 18 ajchajinel chi upam, rech kakiya uchuq’ab’ ri chajinem pa aninaqil rech pa le kaq’atexik taq ri ajb’anol k’ax, rech kechajix chi’ e 3,500 chi winaqilal keriqitaj pa rulewal tinamit chi la’.
Xuquje’ pa tinamit rech Coatepeque, Xe’laju’, chi la’ kek’oji le novena sede rech ri Departamento rech Transito (DT-PNC) k’o pa le 9a calle A 8-20 Lotificación Las Conchitas, zona 2 policiales, rech Xe’laju’. Pa le rachoch chajinem ri’ kek’oji wi e 25 chi ajchajinelab’, rech kechajin chi la’ xuquje’ rech uq’atexik ri k’ax ri’, rech kakiya uchuq’ab’ ri chajinem pa taq nimab’e chi la’, rech kakib’an rilik rech kanimax uwach ri Taqanem rech Tránsito pa juntir retalb’anoj ri’.
Jeri’, pa le 5ª avenida 1-19 Lotificación la cañada zona 2 Mazatenango, Suchitepéquez ri’ xjaq uwach ri k’ak’ sede rech expertaje rech kakib’an usolixik taq ri ch’ich’ keb’insax chi la’ k’ut. Eri rachoch chajinem ri’ kek’oji che kanimaxik ri winaqilal pa saqilal ri’ man tojom taj kumal ri winaq, chi la’ kab’an wi qaraj k’o 79 chi expertajes ri’ ronojel q’ij, ri kakiya ub’ixikil pa uwachwuj pa kaqiq’, rech kakisolij wi ri ch’ich’ xuquje’ rech kaq’ax ri ch’ich’ pa kiq’ab’ ri e’ajloq’an taq rech.
Eri Ministro rech Gobernación, Francisco Jiménez, ri xuk’am ub’e ub’anik ri jaqib’al uwach ri’, sib’alaj xub’ij k’ut che ri k’ak’ taq kikojik rachoch chajinem ri’ are qastzij b’a’ k’ak’, ruk’ ukemechakub’alil, xuquje’ are sib’alaj utz ri’ rech kakikoj pa le kichak ri ajchajin tinamit, k’o ri rech kechomaxik wi ri winaqilal, xuquje’ k’o rech kewar wi ri ajchajinelab’. Are wa’ rech kub’an jun utzilal chech ri kichakunik pa aninaqil, xuquje’ rech kak’oji chi kinaqaj ri ajchajin tinamit chi ke taq ri winaqilal ri’.
Xuquje’ eri Taqawokajnel rech Taqon Chajinem pa Amaq’, xub’ij che ri k’ak’ sedes policiales ri’ are retal jun nim b’anob’al chakunem tajin ub’anik rumal ri K’amal B’e Amaq’ Bernardo Arévalo ruk’ pa loq’aq’exik uwach ri kichak ri wokajil ajchajin tinamit. Xuquje’ sib’alaj xub’ij che ri e’ajchakunel ri’ k’o jun nim kipatanib’al pa le ub’anik ri chak xuquje’ rech pa le kanimaxik uchomaxik ri rajawaxik chi ke ri winaqilal, “are wa’ jun nim b’anoj chakunem qab’anom ri’ rech ya’ik uchuq’ab’ ri ropanib’al ri Wokom K’amal B’e Amaq’ pa ronojel taq katinamit ri winaqilal”, xcha’.
Rumal ri’, eri K’amal B’e rech ri PNC, David Custodio Boteo, xub’ij che ri k’ak’ sedes policiales ri’ are jun retalil jun nim b’anoj chakunem pa le wokib’al uwach ri tinamit winaqil ri kub’al k’u’x xuquje’ ri k’o utz uq’ij chaqe qonojel. Eri jun b’anowem rech ke’uchomaj ri winaqilal pa tinamit are kuya uchuq’ab’ ri k’amoj b’anoj chajinem ri’. Xub’ij k’ut “Eri jujun rachoch chajin tinamit xjaqitaj uwach k’o nim retalil pa le unimaxik ri chakunem rech chajin winaqilal ruk’ juntir kijastaq kimeb’ilal ri’, rech kaq’atexik ri k’ax, rech k’o ri cholalejilem joremal pa tinamit”, xcha’.
Pa le nim riqon ib’ xek’oji ri Viceministra rech Prevención rech ri Violencia xuquje’ ri Delito, Mayda de León, ri taqanel rech ri División Especializada rech Investigación Criminal, Cornel Santos, Gobernadores Departamentales, ri e’ajkalte’ib’, ri e’ajtaqanel rech ajchajin tinamit, kuk’ ri winaqilal ri’, xkisiq kiq’ab’ xkiya kitzij chi rij xuquje’ xkiya kanima’ pa le ya’ik uchuq’ab’ ri b’anoj chajinem pa tinamit ri’.