Pa le Escuela Centroamericana rech Entrenamiento Canino (ECEC), k’o pa Barberena, Santa Rosa, pa jueves ri’ xb’an kanimaq’ij rech xkich’aq ri katijoxik ri Cuarto Curso Intermedio rech Especialización rech Policía Nacional xuquje’ Internacional rech xe’ok che guías caninos, rumal eri eqa’lenelab’ xk’is katijoxik kuk’ ri tz’i’ rech ketzukunik, xkiya pa saq ub’ixik k’ut che ri juk’ulaj taq are xetijoxik rech pa b’anoj chajinem, rech katzukuxik ri awan jastaq, rech tzukunem, rech k’o ke’esax pa k’ax xuquje’ rech ri b’anoj chajinem pa tinamit ruk’ wa’ are uq’atxik ri narcotráfico pa qatinamit. Eri e 17 chi eqa’lenel rech PNC xb’an kanimaq’ij rech xkik’iso ri tijonem ri’, e k’o 15 chi achijab’ xuquje’ keb’ ixoqib’ ri’ rech ri Subdirección General rech Análisis xuquje’ Información Antinarcótica (SGAIA) ri’.
Eri Viceministra rech Antinarcóticos xuquje’ Seguridad Fronteriza, Claudia Palencia, ri xuk’am ub’e ub’anik ri graduación ri’, xub’ij che are wa’ katerne’x ya’ik uchuq’ab’ ri wokajil ajchajin tinamit ruk’ taq ri uq’atexik taq ri narcotráfico. “Eri binomios ri’ kakiya ri’ uchuq’ab’ ri chajinem pa k’ulb’a’til juyub’, pa eropuertos xuquje’ pa taq ri k’olib’alil che ri kaq’atex wi k’axk’onem ri’, ruk’ eqale’nchak, suk’ilal xuquje’ b’anoj chak pa kemon.”
Eri Viceministra, sib’alaj xub’ij chi k’o nim upatanib’al katerne’x ya’ik uchuq’ab’ ri kichak ri Binomios K-9 pa le uriqik taq awan jastaq kunb’a, xuquje’, “kinij chiwe chib’ana jun utzilaj nimachak rech utz ukojik ri chakunsab’al ri’ rech qas utz b’a’ kaq’atexik ri narcotráfico”.
Pa le b’anowem nimaq’ij ri’ xjach taq retalil wujil rech xkitijoj kib’, xya’ chi ke ri ajeq’alenelab’ xk’is katijoxik, e’are k’ut kimik xkik’iso uwach ri retal tijonem chi ke ri xnajtib’ 60 q’ij ri’.
Jun chi ke ri q’ijol ri k’o nim upatan pa le ceremonia ri’ are ri k’utub’al b’anoj sak’aj puqtzukunem kumal ri e k’ak’ equipos K9, pa le xb’an wi uk’utik b’anoj taq tzukunem xuquje’ uriqik taq awan jastaq kunb’al xuquje’ rech kichapik nik’aj e’ajb’anol k’ax, chi la’ xq’alajib’ wi ri utz b’anon tzukunem chaiinik eta’mam pa le tijoninem. Eri b’inomios ri k’ate e graduados eri e’are ri’ kejach pa taq kawokajil ri PNC pa taq tinamit ri rajawaxik ri’, pa taq aeropuertos, k’ulb’a’t juyub’ xuquje’ pa taq wokja winaqilal che ri kak’ulmataj wi ri b’anoj k’ax, rech taqim k’ut uq’atexik taq ri k’ax, rech kab’an utzukuxik xuquje’ ri chajinem rech q’atenik ri k’ax.
Eri katijoxik ri binomios rech tzukunib’al
Pa le retal tijonem, eri eqa’lenelab’ sib’alaj xetijoxik rech chi rij kenimanik ri tz’i’, rech utzukuxik awan kunb’al, rech kakitzukuj poq’sal q’aq’, k’aqb’al q’aq’, katzukuxik winaq, xuquje’ rech ke’ilon pa aninaqil. Eri jujun e k’amal b’e pa amaq’el k’o ruk’ ri tz’i’ pa uk’ulaj chakunem, rech ya’ik uchuq’ab’ ri b’anoj taq chakunem xuquje’ rech kakub’ kik’u’x ri’ rech b’anik taq puqtzukunem.
Pa le graduación ri’ xetatb’enik ri Subdirector General rech Análisis rech Información Antinarcótica, a Wulber Arreaga, ri K’amal B’e rech ri Escuela Centroamérica rech Entrenamiento Caninos ECEC-SGAIA, a Luis Álvarez, xuquje’ ri Scott Tuttle rajchomanel ri Oficina rech Asuntos Internacional rech Narcóticos xuquje’ Aplicación rech ri Ley, INL.