E k’o k’ut e kab’lajuj chi e ajtijonelab’ sib’alaj k’o nim keta’mab’alil rech e are ketijonik pa le promoción XXI rech Comandos rech Operaciones Antinarcóticas (COAN) ri’, ruk’ nik’aj b’anoj eta’mab’alil keta’mam ri e are ri’, are la’ taqim ub’anik rumal ri Q’atb’al tzij rech Gobernación k’o pa reqale’nib’al ri Ministro, Gendri Reyes Mazariegos ri’, pa le komonchak ruk’ ri Quinto Viceministerio ri’ xuquje’ rumal ri Subdirección General rech Análisis rech Información Antinarcótica (SGAIA) rech ri Wokajil Ajchajil Tinamit (PNC) ri’.
Eri ajtijonel ub’i’ Julio Joel Giró Villanueva ri are 22 junab’ chik tajin pa le upatan ri’ xuquej’ k’o chik wajxaqib’ junab’ k’o chik che reqa’lenel ri COAN ri’, ri are xub’ij k’i uwach k’ut ri reta’maxik uwach ri b’anoj taq tijonem ri’ resam pa taq tinamit naj ri’ are rech xub’an upatan rech xok che ri b’anoj tijonem ri’, are la’ reta’mam uwach uch’ob’ik ri’ rech are tajin kukoj pa le b’anoj tijonem kub’an chi ke ri e ajtijoxel pa le tijob’al ub’i’ Escuela Centroamericana rech Entretenimiento Canino (ECEC) ri’ le k’o pa Barberena, Santa Rosa, chi’ k’o wi ri rachoch rech b’anoj tijonem.
Eri Girón Villanueva ri’, ri are tijoninaq chi ke e ajtijoxel pa le Federación Rusa, k’o tijonem ub’anom pa Estados rech ri Estados Unidos ri’, rumal k’u ri’ tajin kub’ij jachin k’ut karaj kumaj kub’an rajtijoxel ri COAN ri’ sib’alaj rajwaxik b’a’ kuch’ob’ reta’maxik nimantzij xuquje’ utz taq b’anob’al ri’, qas karaj k’ut kuya’ ranima’ jacha’ ri kutoq’aj ri wokajil chajin tinamit ri’ rech kutijoj rib’ ri’ xuquje’ are la’ ri kutaq’alib’ej ri’ ri b’anoj chakunem pa Iximulew ri’ xuquje’ rech qastzij k’ut kuya’ ranima’ che ri chakunem kuk’ ri winaqilal ri’.
Eri qas kach’ob’ reta’maxik k’ut, are ri unimaxik uwach ri ya’talil winaqil ri’, ri b’anoj utz taqanik k’aqanik, ri b’anoj tzukunik pa taq kachoch winaq ri’, rech reta’maxik k’i uwach taq jasq’ayoj ib’ ri’ rech k’amoj chuq’ab’il che ub’anik jun utzalaj chakunem ruk’ kowchuq’ab’il ri’, xcha’ ri ajtijonel chi’.
Nik’aj b’anob’al ri’
Eri Girón Villanueva ri’, xub’ij che uya’m tijonem chi ke ri k’amal b’e e ajchajinelab’ rech pa wokajil ri’, ri are la’ ke’opan pa le Tijob’al ri’ xuquje’ kimaltyoxim ri b’anoj tijonem ya’om chi ke ri’, are wa’ k’o jun nim utz b’anoj kinwilo nub’anom ri’ xcha’.
Xuquje’ sib’alaj ki’kotem kerilo ri rachib’il tajin ke’opan kakitijoj kib’ pa le curso COAN ri’, are la’ kakib’an pane’ b’a’ k’i junab’ chik ketajin pa le kipatan ri’ rumal ri’ e k’o k’i e b’enaq che ri tijonem ri’ pa taq tinamit naj xuquje’ rech te k’u ri’ e are chik e okinaq che e ajtijonel chi ke ri kakitijoj kib’ chik.
Eri qas kub’an ri eta’manem ri’
Eri rajwaxik b’a’ che ri jun ajtijonel ri’, are sib’alaj karaj kub’an ri tijonik ri’, ruk’ b’a’ ronojel ranima’ uchuq’ab’ ri’, rumal ri’ qas kutij ub’anik kuq’asq’ayej rib’ rech kuk’am nim uchuq’ab’, nim eta’manik kub’an ri’ xuquje’ rech te k’u ri’ kakowonik ke’utijoj nik’aj chik rech kakik’am ri utz tijonem ri kub’an sib’alaj utz chi ke ri’ pa le kaq’atexik ri narcotráfico pa we Amaq’il ri’ kumal ri e ajtijoxel ri’, xcha’.
“Eri nutzij kinb’ij chi ke ri e k’ak’ e ajtijoxel rech puqtijoxel XXI ri’ eri uch’ob’ik reta’maxik ri kumaj pa le tijonem chi ke ri’ are k’ax ta uch’ob’ik k’ax ta reta’maxik ri’ eri k’ax ri’ are chi’ kojb’e pa chajinem pa taq juyub’ tinamit ri’ chi la’ k’ut qas kaqakoj wi ri xqach’ob’ ri’ xqeta’maj ri’, chi’ k’u ri’ qas kaqakoj wi ukiy qatzij qanima’ rech b’a’ qas taq k’o pa nim usaqil ri kaqab’an ri’ rech kaqaya’o jun nim kub’sib’al k’u’x chi ke ri winaqilal ri’.
Eri e ajtijonel rajwaxik utz kik’utb’al no’jib’al kakib’an ri’
Eri Luis Fernando Godoy Arauz, oxib’ junab’ chik k’o che ajtijonel ri’ ri are kub’ij sib’alaj kaki’kotik rumal tajin kub’an ri tijonem chi ke rajtijoxel ri COAN ri’, xuquje’ rumal k’ut tajin kakowon che ri b’anoj nim tijonem ri’, ri man xaq ta ri’ rajwaxik “k’o uchuq’ab’ rech kub’an jun nim tijowchuq’ab’ ruk’ ub’aqil ukik’el ri’, xane’ are rajwaxik kuk’ut utz taq uno’jib’al ub’anob’al ri’, jacha’ ri suk’ jikom kab’in ri’, kamuxin ri’, kaq’an ri’, kaqaj ri’, k’o ri kub’inib’ej ri’, rech ub’anik nik’aj chik etab’anik ruk’ ralawal ri’ rech are la’ kub’an pa le tijonem pa ujikom ub’anik ri’”.
Xub’ij chik are xkowon che uch’ob’ik reta’maxik ri’, naj petinaq wi che resaxik nik’aj chik tijonem rumal ri’ rumal ri’ b’enaq pa k’i taq tinamik che reta’maxik wi jacha’ pa Estados Unidos, k’o tijonem resam pa Colombia, rech Comando Jungla, ri are la’ k’o jun nim reta’maxik ukojik ri k’aqb’alil rech kub’an utz suk’unik ri’, reta’m k’ut kukoj raqarik k’aqb’alil, kuqpulunk’un k’aqb’alil, ri 249, M60, lanza granadas ri’, rech kub’an puqchajinem, rech kukoj GPS ri’, rech kuch’ob’ ukojik ri tzukub’al b’e xuquje’ rachib’al retal uwachulew pa wujil, rech kuch’ob’ b’anoj taq tzukunem pa taq juyub’ tinamit, rech kub’an rachib’al rech b’anoj tzukunik, ri we q’ij kamik are la’ kuch’ob’o reta’m kuk’ut chi kuwach ri e ajtijoxel pa le ECEC ri’.
Eri Godoy Cruz ajtijonel xub’ij ri’, are jun utz kowonem ketijoxik ri e utz taq ajchajinelab’ ri’, rumal ri’ kekowon ch katijoxik juntir konojel ri’ xuquje’ rech pa kijujunal are la’ keta’m kakikoj pa taq le kichak kakib’anr i’, xuquje’ rech are la’ kuya’ jun nim kub’sib’al k’u’x chi ke ri kachib’il ri’ rech kekowon che ub’anik ri chak kumal ri’.