Eri Ministro rech Gobernación, Gendri Rocael Reyes Mazariegos, xujach ri ub’ixikil ri uchakum chik ri Taqawokajnem rech ri Ya’olchajinem pa Amaq’, pa xuya’ wi ub’ixik che are xq’atataj ri’ ri b’anoj k’ax kamisanem pa we amaq’, eri xk’ulmataj ri’ are pa 90.6 chi b’anoj k’ax ri’ che jujun taq 100,000 chi winaqil ri’, xuquje’ xq’atataj ri b’anoj kamisanem chi ri jujun 100,000 chi winaqil ri’ are retal pa 16.6 por ciento ri’.
“Rumal k’ut are xpatanixik ri xtaq ub’anik rumal ri Ministerio ri’, jeri’ ruk’ ri jalajoj uwach b’anoj chakunem pa we amaq’ ri’, pa le junab’ ri’ 2021 ri’ pa le utereb’exik xuquje’ unimaxik ri chak q’atom uwach pa le PGG”, xcha’ ri Ministro ri’.
Eri chi jun chik ri nim upatan xb’antaj ri’ are la’ ri kakojik e 1,512 chi k’ak’ reqa’lenel e ajchajil tinamit ri’, jeri’ umajb’alil ri katijoxik ri 1,600 chi k’ak’ reqa’lenel chajin tinamti che xk’is katijoxik pa le ik’ febrero rech ri junab’ 2022 ri’ xuquje’ ri Ujaqatajik uwach ri Centro rech Operaciones Policiales rech pa rulewal tinamti rech Xe’laju’, rech ya’el uchuq’ab’ ri ya’olchajinem winaqilal pa le tinamit ri’.
“Rumal ri b’anoj taq puqchajinem xuquje’ ri komon chakunem pa taqawokajil ri’, xb’antaj kowonem k’ut xeq’atexik e 62 chi molaj e ajb’anol k’ax ri’ che ri kakib’an taq ri k’ax ri’, jacha’ ri toq’inik pwaq, ri kamisan winaq, ri ch’ijom chak chi ke winaq ri’, ri b’anoj taq elaq’nik, ri umajik kijastaq winaq ri’, ri b’anoj k’ax chi ke ixoqib’ xuquje’ ri narcotráfico ri’”, xcha’ ri taqawokajnel rech ri Ya’olchajinem pa Amaq’.
Are ruk’ utaqixik rech kanimaxik ub’anik ri chakunem pa komon winaqil ri’ xuquje’ rech uwa’lijsaxik kuwach kitatab’enik ri winaqilal pa taq ri ya’olchajinem ri’, xb’antaj kowonem xkojik 316 chi comisiones ri’, ri xopan pa 92 por ciento ri’, jeri’ xb’antaj kowonem xmajtajik ri cholchak rech taq Oficinas Municipales rech Q’atel k’ax ri’, rech xkoj 20 chi oficinas ri’ pa we amaq’ pa taq ri tinamit xecha’ ri’.
Eri jun chik nimachak xb’antaj ri’, are kaq’atexik ri narcotráfico ri’, rumal ri’ xb’antaj kowonem xriqitajik chom awan kunb’alil eri rajil are nimalaj chi pwaqilem ri’, ri xopan pa le Q 13 millones chi pwaqil ri jalajoj uwach taq, xb’antaj kowonem k’ut xriqitajik 613 chi nim k’olib’alil awan kunb’alil xuquje’ xechapataj ri’ e 57 chi winaqil rech xetaq pache’ q’atb’al tzij rech pa jun chik tinamit naj ri’.
Xuquje’ xya’taj utzijol che pa le junab’ 2021 ri’ xb’antaj kowonem xechomaxik e 176,000 chi winaqil ri’ rech na’ojilal, rech xekunaxik xuquje’ rech xsuk’umax kiware ri’, xuquje’ e k’o 3,000 chi winaqi e tz’apilik pache’ xetijox che kitaqkil ri’, k’o 140 chi b’anoj tzukunem pache’ xuquje’ e k’o 170 chi k’ak’ e ajchajinelab’ xe’ok che chajinem pache’ tz’apib’al ri’.
Pa k’isb’al ri’ xb’antaj kowonem xesolixik xe’ilik ri empresas e ajya’el chajinem tojom ri’, e k’o 188 chi ke ri’ k’io kiwujil rech kechakunik, k’o 6,000 chi wujil xya’taj ri’ rech kechakunik, e k’o 10,000 xsolix kiwujil rech kechakunik xuquje’ xb’an 450 chi b’anoj solinem chi ke ri’.