Are taqim k’ut kaq’atexik ri nik’aj molaj b’anol rech ri narcotráfico che ri kakib’an k’ax che ri kik’aslemal ri winaqil pa tinamit aj iximulew, eri q’atb’al Tzij rech ri Ministerio rech Gobernación, ri Subdirector rech ri Subdirección General rech Análisis rech Información Antinarcótica (SGAIA) xuquje’ ri K’amal b’e rech ri Unidad Especial Antinarcótica (Unesa) xkiya pa uk’utik ub’ixik ri ya’ltzijol ub’i’ In Ajtijol Taj Awan Kunab’al ri’.
Eri nab’e ya’ol ub’ixik are kab’an pa le Awas Q’ij, are chi’ kab’an wi ri ya’olchajinem kaq’atexik ri narcotráfico pa rulewal qatinamit, rech kq’al kuwach ri’.
Eri Ministro rech Gobernación xub’ij che pa we q’ij ri’ e k’iyalaj winaq keb’e pa uxulanem, rajwaxik k’ut kaya ub’ixik chi ke ri winaqil rech makitijo Itzel awan kunab’al. Chi ke ri ak’alab’ e q’apojil kab’ix ri’ rajwaxik makina’o utijik awan kunab’al ri’”.
Eri taqawokajnel xub’ij, che rumal ri’ ya’tal rech kab’ixik loq kumal ri winaqil pa le 1577 rech kakib’ij loq jawchi’ kak’ayix wi awan kunab’al, ruk’ b’anoj taq narcotráfico ri’. Jeri’ xub’ij eri Wokajil Ajchajil Tinamit (PNC) kuterenb’ej ujipixik ub’ixik utzijolil ri’.
Rumal ri’ eri Quinto Viceministro xub’ij che pa le 2021, xech k’ut e 3 mil 749 chi winaqil eri kimak are k’ayin awan kunab’al, q’axenik awan kunab’al, rumal tijow tzam xuquje’ b’anoj xib’inem ch’ojinik rumal kitijom Itzel kunab’al. Pa 2022 ri’, xechap e 2 mil 478 ri’ pa le 2023 ri’ e chapom chik 2 mil 211 chi winaqil k’o ri kimak.
Komon b’anoj ya’otzijol ri’
Rumal ri’ eri Tercer Viceministro xub’ij che ri ya’ltzijol ri’ are utaqim kachajixik winaqil pa tinamit are rech pa ki’kotem jikomal kek’oji pa nimaq’ij. Ruk’ ri ya’ltzijol ri’ are taqim ri q’atenik ri k’ax pa taq k’olib’al uxulanib’al etz’anik, che ri chapom wi uwach kumal ri b’anol k’ax kanoq rech xkik’ayij wi Itzel awan kunab’al ri’ xecha’ ri q’atb’al Tzij.