Ruk’ utob’anik xuquje’ ukomonchak ri Quinto Viceministerio rech Gobernación ri’ pa 90 rajilab’al uq’ijol ri’, pa konojel ri e 77 chi reqa’lenel ri Wokajil Ajchajil Tinamit (PNC) rech xetijoxik, xkitij kichuq’ab’ xuquje’ xkich’ob’ jas le ub’anik katijoxik xb’anik pa le Comandos rech Operaciones Antinarcóticas (COAN), rech ri Sub Dirección General rech Ajilol Utzijol Antinarcótica (SGAIA) ri’.
Pa we q’ij ri’ eri eqa’lenelab’ ri’ che ri xe’ok pa le tijonem ri’ ruk’ juntir kanima’ xkaj xe’ok che e ajtijoxel pa nojimal ri’ jacha’ xok’ow ri q’ij ri’ nojimal xecha’ik rech xekoj pa jun puq achijab’ xuquje’ ixoqib’ rech kakib’an kaq’atexik ri narcotráfico xuquje’ ri nik’aj chik b’anoj k’ax ri’ are la’ maltyox chi ke ri xetijon chi ke ri’.
Eri e ajtijonel xkib’ij che e are xetijon chi rij ri’ ch’ob’oj q’atoj tzij, chi rij una’wilik chajinem ri’, chi rij uch’ob’ik utzijol uk’aslemam ri SGAIA, jas ub’anik xk’utan ri’, jasche’ xk’em ub’i’, rech jumpa’ xkoj ri Escuela ri’, ri utaqim upatanaxik, ri retal taq eta’mab’alil ri’ jacha’ ri rech Gepecista, ri b’anoj wa’katem are chi’ ukojik ri rachib’al rulewal amaq’, ukojik ri brújula xuquje’ rech ukojik ri escalímetro xuquje’ ri b’anoj k’aqanem rech uq’atexik k’ax ri’ xuquje’ rech ukojik ri GPS are rumal ri’ ketijox chi rij ri’, rech reta’maxik ukojik ri k’aqb’alil ri’ rech kakich’ob’ kakimol kib’ rech puqchajinem, rech keq’ax chi rij taq kolob’, rech kemuxnik pa taq nimaja’ pa taq cho ri’, rech kakich’ob’ keb’e pa ch’ich’ xuquje’ pa jukub’ ri’ xuquje’ rech kakichob’ keq’ax pa taq nimaja’, pa taq cho, pa taq palow ri’ xuquje’ rech kakich’ob’ usolixik ri nima’q taq wokom ja ri’ le ja achochib’al kojom kumal ri e ajb’anol k’ax ri’ kumal ri narcotráfico ri’.
Man xaq ta ri’ kakesaj ri tijonik ri’ xuquje’ are kakitijoj kib’ rech uch’ob’ik uwach ri awan taq kunb’alil, rech kakich’ob’ ri ukiy kub’an chi ke ri winaq rech kilik jas kub’an chi ke ri’ xuquje’ aretaq kakich’ob’ ri’ jas le kakib’ano aretaq ke’opan pa jun tiko’n rech awan kunb’alil ri’, rumal ri’ xkoj ri retal tijonem rech b’anoj yach’ab’al kolob’ ri’, xuquje’ rech kakikoj pa le pa ketab’axik pa le tijonem ri’, xuquje’ kaketa’maj b’anoj q’atoj tzij jacha’ kub’ij ri taqanem tzij rech kaq’atexik ri narcoactividad ri’, ri código proceal penal, xuquje’ nik’aj chik ri’.
Eri uya’ik pa rachib’al kib’aqil kik’ik’el ri’ kich’akul ri’ rajwaxik ri’ kaketa’maj kakich’ob’ kakito’o kib’ ri’, kakiq’i’o, rech kakiya’ uchuq’ab’ ri kib’aqil kich’akul ri’ jacha’ ri kumaj ke’ok pa le Comandos COAN rech are la’ jeri’ kib’anik ke’ok pa le chak patan ri’ xuquje’ rech are la’ k’o jun utzalaj b’anoj ya’olchajinem kakib’an pa we amaq’.
Eri jun k’ak’ puq ajchajinelab’ ri’ e are ri’ 20 rajilab’al ri puqil ri’ chi ke ri’ e 16 e ixoqib’ xuquje’ e 61 e achijab’ ri’ ri keb’e ri’ che chajinem ri’ are rech b’a’ Maj rilik chik awan kunb’alil pa Iximulew ri’.