Eri ajinanem rumal ri Wokajil Ajchajil Tinamit (PNC), xkiya’ loq utzijol che xqaj uchuq’ab’ pa 21% rech ri b’anoj k’ax kamisanik pa we amaq’, are wa’ enero xuquje’ febrero rech 2020, man je ta ri’ pa le q’ijol rech 2019 ri’.
Eri rajilab’al ri’ are kuk’utu che pa we junab’ ri’ k’o 306 chi b’anoj k’ax ri’, pa junab’ir kanoq k’o 379 xk’ulmataj kanoq, k’o 73 uxo’l chi upam ri rajilab’al ri’.
Are wa’ katajin uk’ulmatajik rumal taq ri b’anoj tzukunem ya’olchajinik katajin kumal e ajchajinelab’ pa tinamit, jeri pa taq nimab’e, rech pa le utzukuxik katzijol ri winaqil xuquje’ pa uraqik ri k’aqb’alil che ri maj pa usaqil eqam ri’, ruk’ taq awan kumb’alil, kuk’ winaq che ri e k’amom b’i pa k’ax b’anikil chi ke, ruk’ nik’aj chik b’anoj k’ax.
Ruk’ wa’ tajijn kutun rib’ ri korlim ya’olchajinik ri’, che ri kojom pa taq ri uq’ab’ tinamit che ri qas kak’ulmataj wi b’anoj k’ax, qas chi’ k’u ri’ xeq’atataj wi ri molaj b’anol k’ax che ri e ajtoq’il pwaq, xuquje’ rech xq’atexik ri b’anoj k’ax ri’ k’a pa taq japache’ tz’apib’al, rech majun chik chi ke ri e tz’apil pache’ ri’ kakib’an tane’ chik b’anoj k’ax pa taq tinamit panoq.
Pa Chimaltenango ri’, chi’ katajin wi ri korlim ya’olchajinik, chi’ k’u ri’ eri wokajil ajchajil tinamit ruk’ ri utzukuxik uwach chi’, xkowinik xq’atij e waqxaqib’ chi winaq xekamisax ta chik chi’, eri q’atenik b’anoj k’ax ri’ are wa’ jun utz ub’anikil katajin chi’ xuquje’ man k’ot chik winaq tane’ e sakom ri’.
We kamik eri PNC xuya’ panoq rajilab’al ch’awib’alil ri’ 1574; 1561 xuquje’ 110, rech eri winaq kech’aw loq rech kakiya’ loq ub’ixik katzijol e ajb’anol k’ax chi’.