E k’i winaqilal e achalal e aj iximulew ri xek’oji pa k’isb’al wuqq’ij ri xkika’yej ri cholb’inem xb’an pa le unimaq’ij ujuk’al uwuq ujunab’ xutz’aqatisaj ri Wokajil Ajchajil Tinamit (PNC). Ri jun taq comisaría, jujun taq división xuquje’ jujun taq unidad especializada rech ri wokajil ajchajil tinamit e are jun pa le k’utb’al cholb’inem, xb’an uk’utik ri no’jb’anem no’jchakunem, ri ruk’ ronojel animaq’ tajin ub’anik, ri tijowchuq’ab’ banoj chak, ri ruk’ ronojel kichuq’ab’ kakib’an ri chajinem pa Iximulew Nimatinamit.
Eri nim K’amal B’e Bernardo Arévalo, ri xuk’am ub’e ub’anik ri’, sib’alaj xuya ub’ixik eri wokaj chajil tinamit ri’ k’a xkititaj pa tinamit k’o jun uchakunik nim upatanib’al ub’anom ri’ pa le kachajixik ri winaqilal ri’ xuquje’ are ajb’anol rech uk’exik uwach jun loq’ tinamit Iximulew. Xuquje’ xub’ij che nimachak na karaj kab’anik xuquje’ xkub’isaj ub’ixik che katerne’x ub’anik ri chakunem ri’ pa tinamit winaqil rech kab’an k’ut jun k’amq’ab’ riqoj ib’ ruk’ utaqonik tinamit ruk’ ri b’anoj ya’olchajinem. “K’o utob’anik ri Ministro rech Gobernación, ri Ukab’ K’amal b’e Amaq’ Karin Herrera xuquje’ rumal in patanel ri’ xcha’, ruk’ b’anoj chajinem pa tinamit, pa saqil b’anem, ruk’ b’anoj nimatzij ri’ pa el unimaxik ri qachak taqkilem, le Iximulew, kuyak rib’ ri’”.
Xuquje’ eri nim taqanel k’amal b’e xub’ij, maltyox che ri jun b’anon chajinem rumal ri PNC, ri utaqim ub’anik ri chajinem winaqil ri’, ri kukub’isaj unimaxik ri ya’talil chike winaqib’ xuquje’ ri utaqim ub’anim ri q’alanem, ri q’atenik, rumal ri’ k’o nim xq’atataj ri b’anoj taq k’ax. Are la’ rumal ri komonchuq’ab’ komonchak kumal ri e utzalaj taq winaqilal achijab’ ixoqib’ rech Iximulew, ri xkaj kakinimaj ri winaqil pa katinamit xuquje’ pa nimatinamit amaq’il, ri kakiya kib’ pa k’ax pa kamikal ri k’axk’onem pa qatinamit.
Rumal ri’ eri Ministro rech Gobernación, Francisco Jiménez, sib’alaj xub’ij eri K’amal B’e Amaq’ Bernardo Arévalo uya’m ranima’ che ya’ik uchuq’ab’ ri wokajil chajin tinamit xuquje’ uya’om ranima’ che kanimaxik ri winaqilal, ri winaqilal pa katinamit xuquje’ pa amaq’il. Sib’alaj xub’ij k’ut che ri pa b’anoj ya’olchajinem pa tinamit xuquje’ are rech nimab’al rech ri ya’tal chke ri winaqib’, are la’ jun nimachak b’anom xuquje’ ri b’anon ya’olchajinem winaqilalm, ri meb’il jastaq pa tinamit”.
Xuquje’ eri patanel ri’ sib’alaj xub’ij che ri chakunik ri wokajil chajin tinamit are kuk’ub’isaj ri chajinem chke ri winaqilal xuquje’ ri ya’olchajinem pa tinamit, are b’anom unimaxik ruk’ ronojel kanimaq’ kichuq’ab’, ruk’ ronojel taq nimab’al k’uta’n ri’. “Ya’tal ri’ uchuq’ab’il ri wokajilal ri ajchajil tinamit, rech kakipatanij keb’ uwach nimantzij, rech uloq’axik kichak ajchajil tinamit xuquje’ rech utz ub’anik ri chajinem chke ri winaqil pa tinamit”, xcha’.
Pa le cholb’inem kumal e ajchajil tinamit e are jun xek’oji ri jalajoj kuwach ri wokajil e sik’im ri’, jacha ri Dirección General rech ri Sistema Penitenciario (DGSP) ri’, ri Ejército rech Iximulew, ri Wokajil Ajchajil Tinamit rech Honduras xuquje’ ri bandas escolares, pa junamil kuk’ ri wokajil ajchajil tinamit nimalaj xecholb’inik loq k’a pa le Q’atb’al Tzij rech Iximulew, zona 4 rech nimatinamit, ri xeb’e xe’ok’owik pa le Paseo de la Sexta rech xe’opan k’ut pa le Palacio Nacional rech uk’u’x nimatinamit, zona 1 ri’.
Eri jujun taq winaqil xek’oji xkika’yej ri’ ri k’utuyeb’al xb’an kumal wokajil ajchajil tinamit, e are k’ut kitijom k’ax pa le chajinem winaqil kib’anom loq pa le juk’al wuqub’ junab’ pa qatinamit. eri tijochuq’ab’ b’anoj chak ri’ kumal jujun taq achijab’ jujun taq ixoqib’ e ajchajil tinamit are la’ ub’anom upatan pa le uqajik uchuq’ab’ ri b’anoj taq k’ax ri’, eri nim kaq’atexik ri narcotráfico maj k’ot jumul ri’ ilom jacha ri xb’antaj ri’ xuquje’ ruk’ nik’aj chik ya’olchajinem b’anom.