Are taqim usuk’ub’axik ri nimab’e, rech pa jikomal keb’in ri ch’ich’ ke’ok’ow pa le nimab’e ri’, rech maj jun kuriq k’ax ri’, rumal ri’ pa 7 rech septiembre xmajtaj ukojik chi’ ri ub’elej chi chakuja rech ri Departamento rech Tránsito rech ri Wokajil Ajchajil Tiamit (PNC) pa Cobán, Alta Verapaz.
Pa le b’anonem ri’ xk’oji wi ri Ministro rech Gobernación, David Napoleón Barrientos ri’, ri Primer Viceministro rech Seguridad, Carlos Franco ri’ ruk’ ri Director General Adjunto rech ri PNC, Adal Rodríguez ri’, ri Gobernadora Departamental rech Alta Verapaz, Ángela Alvarado ri’ xuquje’ ri Ajkalte rech Cobán, Leonel Chacón xuquje’ kuk’ ri winaqixel e sik’im chi’.
Pa le delegación departamental ri’ e k’o e 40 rajchajinel ri’, ruk’ taq kikejach’ich’ xuquje’ kich’ich’ rech chajinem ri k’o juntir ri chakub’alil keqam ri’. Eri jastaq rajwaxik ri’ are la’ kakoj pa le b’anoj taq solinik xuquje’ ruk’ ri retaxik kib’inik ri ch’ich’ pa taq le nimab’e ri’ rech kak’oji ri jun b’anoj utzilem chi ke ri winaqil pa tinamit ri’.
Eri Ministro rech Gobernación, David Napoleón Barrientos, xub’ij che k’o nim upatanib’al ri b’anon suk’ub’anik pa le nimab’e ri’ rech k’ot chik jun ch’ich’ kuriq k’ax ri’ rech qast kakirumumij chik kib’. “Rumal ri’ xkoj ri jun delegación pa Cobán ri’ rumal k’ut konojel chi’ kakiriq wi kib’ konojel taq ri ch’ich’ rech keq’axik pa kub’al k’u’x pa le nimab’e xuquje’ rech k’ot chik ch’ich’ kakisolkopij tane’ kib’ pa le nimab’e ri’” xcha’ ri nim taqawokajnel.
Xuquje’ eri Taqawokajnel rech ri Ya’olchajinem pa Amaq’ xub’ij che ri k’ak’ delegación rech Tránsito chi’ ruk’ wa’ tajin kanimaxik ub’anik ri patanil ri’ rumal ri K’amal B’e rech Iximulew ruk’ taq ri puq ri wokajil ajchajinelab’ rech tinamit rech pa utz’aqixik uwach ri B’anonem rech Transformación Policial, rech ya’ik uchuq’ab’ ri kub’al k’u’x pa nimab’e xuquje’ rech are ruk’ ub’anik wa’ kakiriq ta chik ri winaqil e aj iximulew xuquje’ ri winaqil kepe che wa’katem pa Alta Verapaz ri’.
Eri Taqanel rech ri Departamento rech Tránsito rech ri PNC, Edgar Mazariegos, xub’ij che ri ajchajinel xetaq pa le k’ak’ chakuja rech tránsito ri’ e are kakib’an ri chajinem pa taq ri nimab’e ri’ rech kakilo ri e ajb’inisanel we pa jikomal kakib’inisaj ri kich’ich’, are rech kaq’atexik ri riqon k’ax sakonik pa nimab’e kumal ri winaqil e b’enaq pa taq ch’ich’ ri’.
“Rumal ri’ eri Ministro rech Gobernación xtaq ukojik ri retalil k’utb’e pa taq le tinamit rech Santa Catarina La Tinta, Purulhá xuquje’ Santa Cruz Verapaz ri’, jeri’ pa nik’aj chik uq’ab’tinamit rech man k’ot chi ch’ich’ kakiriq ta chik k’ax pa taq le nimab’e pa le rulewal tinamit ri’”, xcha’.
“Rumal ri’ xkoj ri rajilab’al ch’aweb’al 1599 rech pa aninaqil pa komon wokajilal kab’an ri ilonem chi ke ri winaqil keb’in pa ch’ich’ pa le nimab’e ri’, rech keto’ik kuk’ wexa’ katulijik ri kich’ich’. Xuquje’ are wa’ uwach ri chak tajin kajach uwach ub’anik ukojik pa kanimaxik ri winaqilal rech Alta Verapaz ri’ rech pa uwachwuj pa kaqiq’ kakita’o resaxik kiwujilal ri’ rech man keb’e ta chik pa le nimatinamit, xcha’ le tat taqanel Mazariegos ri’.
Tajin chajinem q’alanik ri’
Pa le puqchajinem tajin kumal ri reqa’lenel ri tránsito ri’ are qas kataqixik rilik we k’o pa ucholaj kiwujilal ri e ajb’inisal ch’ich’ rech ke’ilik we man e q’ab’arel taj, rech ke’ilik we man kakirumumij ta kib’, rech we kikojom yach’ib’al uxe’ kipam, rech we man kech’aw ta pa ch’aweb’al keqam, we kakinimaj ri retal taq k’utb’e xuquje’ we kakinimaj ri Taqanem rech Tránsito ruk’ ri Retal B’anoj ri’.
Xuquje’, eri e ajchajil tinamit are kakilo ri winaq we man k’ot taqom uchapik chi ke xuquje’ we man keqam taq awan jastaq ya’tal taj ri kub’an k’ax chi ke ri winaqil pa tinamit. Xuquje’ rech kech’ap kanoq ri ch’ich’, kejach’ich’, ri ch’ich’ rech ereb’al winaq xuquje’ ri nima’q ch’ich’ rech eqa’n ri e eleq’am b’i.