Pa le nab’e ya’ltzijol ri chakunem b’anom chik pa le 2022 kumal rajno’jchakunel ri Cnetro rech Centro rech Investigaciones Económicas Nacionales (CIEN) ri’, xq’alajin k’ut che sib’alaj xq’atataj pa 106 chi b’anoj kamisan winaq pa taq tinamit ri’ xuquje’ pa b’elejeb’ taq tinamit rech pa we amaq’, eri q’atb’al tzij ri e’ajchajil tinamit xkiya’ loq utzijol che ri xa’rumal kichak xkib’an ri reqa’lenel e’ajchajil tinamit ri’ pa le uchomaxik uq’atexik ri b’anoj taq k’ax ch’ojinik ri kub’an k’ax chi ke ri jawinaqilal ri’ xuquje’ taq tinamit.
Eri ch’ob’onem xb’antaj chi rij ri b’anoj kamisanik, ri sakon winaq, ri b’anoj k’axh chi ke ixoqib’, ri keleq’axik winaq ri’, ri toq’inik pwaq ri’, ri b’anoj taq elaq’an ch’ich’ (kejach’ich’, kaxonach’ich’ ruk’ jastaq rech k’ayinem xuquje’ ri elaq’ pa taq kachoch winaq) are la’ kuk’utu che pa le junab’ 2021 are la’ xqaj pa le lajuj ik’ chi ke ri kab’lajuj ik’ ri’, xaq xu’ wiri’ pa abril xuquje’ pa noviembre k’o xaq’an ri’.
Jeri’ ri e’ajch’ob’ol rech, xkiya’ loq ub’ixik che xqaj pa rajilab’al ri b’anoj k’ax pa taq ri tinamit rech Petén, Jutiapa xuquje’ Izabal ri’, are wa’ kutun rib’ ri kajlajuj chi tinamit ri’ are kajunumistaj ta ruk’ xk’ulmataj pa le junab’ 2020 ri’.
Eri waqib’ chi tinamit ri’ chi la’ k’ut sib’alaj xqaj wi pa 113 chi b’anoj kamisanem ri’ are la’ pa: Coatepeque, pa Nueva Concepción, pa Morales, pa Puerto Barrios, pa La Libertad xuquje’ pa Esquipulas ri’.