Eri K’amal B’e Amaq’ Iximulew xuquje’ ri Ministerio rech Gobernación (Mingob), pa reqele’n ri Quinto Viceministerio rech Antinarcóticos ri’, k’o nim ub’e’al chajinem xuquje’ cholchak rech b’anoj puqchajinem kib’anom ri’, rumal ri’ xeq’atexik nik’aj molaj b’anol k’ax rech ri narcótico ri’ eri rajil ri riqom chi kuk’ are Q470 millones 342 mil 040.33 ri’.
Eri ajtaqol rech ri B’anoj Chajinem pa Amaq’ ri’ xub’ij pa le b’anoj chajinem tzukunik ri’ xb’antaj kowonem xeq’atexik nik’aj molaj b’anol k’ax ri’, k’o awan kun b’al xriqitaj ri’, e k’o winaq xechap chi rij ri’ ri rech xetaq b’i pa q’atoj tzij pa Estados Unidos rech América, k’o pwaq riqom chik, k’o tiko’n awan kunb’al riqom ri’, xuquje’ k’o jastaq ri’.
Eri patanel ri’ xub’ij e pa junab’ ri’, k’o chik awan kunb’al riqom, eri rajil are Q55 millones 538 mil 609.33 ri’; k’o tiko’n rech awan kunb’al riqom, eri rajil are Q213 millones 434 mil 690 ri’.
Xuquje’ riqom chik jastaq xuquje’ chom pwaqil ri’, eri rajil are Q201 millones 368 mil 741 ri’.
Are wa’ kaq’atexik ri narcotráfico b’anom
Eri rajilab’al tzijol ya’om kumal ri Subdirección General rech Análisis rech Información Antinarcótica (SGAIA) rech ri Wokajil Ajchajil Tinamit (PNC), eri puqchajinem xb’an ri’ pa le nab’e q’ij pa le 29 rech ri ik’ enero rech pa junab’ ri’, rumal ri’ xriqitajik 517.39 upajb’al cocaína ri’, 195.20 upajb’al marihuana chakum uwach ri’, 1.13 pajb’al rech crack ri’, 32.00 onzas rech ub’aq’ ri cannabis ri’, xuquje’ 14.83 pajb’al rech metanfetamina ri’.
Xuquje’ eri riqom chik k’o ri’ 1 millón 159 mil 019 chi ichaj tiko’n rech coca ri’ xuquje’ k’o 538 mil 252 raqan ichaj tiko’n rech marihuana ri’, pa taq le puqchajinem rech q’atenik awan kunb’al b’anom pa rulewal tinamti Chinab’jul, rech pa Chuwimeq’ina’ ri’, pa Izabal ri’, pa Petén ri’, pa Santa Rosa ri’ xuquje’ pa Alta Verapaz ri’.
Ri xechapik, ri xetaq b’i pache’ naj ri’ ruk’ riqom ri’
Eri 71 chi uwinaqil e ajk’ayin awan kunb’al xechaptajik, e k’o kajib’ xechap b’i pa q’atoj tzij estaunidense ri’ xuquje’ ri k’o Q629 mil 618, riqom ri’.
K’o 1 mil 841 ub’aq’ k’aqb’alil riqom ri’, k’o 41 k’olib’al ub’aq’ k’aqb’al riqom, k’o 29 k’aqb’al riqom, k’o 21 chi poq’sab’al xuquje’ 19 chi ch’ich’ riqom. Xuquje’ pa le puqchajinem ri’ riqom jun nimaja k’olib’al rech b’anob’al awan kunb’al ri’, xuquje’ k’o 18.94 nimaq’ eqa’n uk’u’x awan kunb’al riqom ri’.