Eri Mingob kub’an ri Unimaq’ij Uq’ijol ri Q’ojom ruk’ kiq’ojomanik ri Kaibil Balam

Paq’ij kamik 20 rech febrero ri’, pa nimatinamit Paxil Kayala’ ri’ sib’alaj tajin wi ub’anik ri Q’ojomanem xuquje’ Retal Rachib’al Amaq’ ri’, rumal ri Qojom. Chi’ pa le Nimrachoch ri Ministerio rech Gobernación (Mingob), ri nimaq’ij ri’ are uq’ojomaxik uwach ruk’ e ajq’ojomanel Kaibil Balam, k’a pa 1966 tajin kab’an ri nimaq’ij rumal ri Taqawokajnem ri’.

Eri Q’ojom ri’ are jun q’ojomsab’al rech kuna’tisaj kina’ojalil qatinamit xuquje’ rech ub’anik ri nimaq’ij rech na’tib’al, eri Taqonel Amaq’il xuya ub’ixik pa wujil tzijolinem rech kub’ij ri upatanib’al ri’. Eri 8 rech noviembre rech 1978, Eri Nimwokajilal Taqanib’al Amaq’il xuya ub’ixik pa taq le wujil rech tijolinem ri Utaqanib’al ri Decreto Legislativo 66-78, chi upam k’ut kuq’alajisaj ri’ che ri q’ojom are jun loq’ Uchokonsab’al Amaq Qatinamit xuquje’ xuya ub’ixik pa le 20 rech febrero kak’ul ri unamiq’ij na’tib’al ri’. Rumal k’u ri’ pa 1999, pa le Decreto 31-99, chi’ k’u ri’ xkoj che Retal Rachib’al Amaq’il, rumal are b’a’ jun chokonsab’al k’o nim una’tib’alil pa le kina’ojil kamansab’al kech qawinaq qatinamit e aj Paxil Kayala’ ri’.

Rumal ri’ eri Organización rech Estados Americanos (OEA) sib’alaj xub’ij che are k’o nim upatanib’al pa kina’ojil kib’antajil ri q’ojomsab’al rech qatinamit, jeri’ xb’ixik pa le uq’alajisaxik uwach ri wujilal taqanem rech Patrimonio Cultural rech ri Américas ri’.  We jun na’tib’al nimaq’ij are kab’an pa 12 rech febrero rech 2015 pa le rachoch ri wokajilal, pa Washington, Estados Unidos ri’.

@mingobguate

Desde el Ministerio de Gobernación se disfruta y conmemora el #DíaDeLaMarimba símbolo patrio que con sus melodías deleita a todos por su paso.

♬ sonido original – Ministerio de Gobernación

Ri jastaq rech loq’ che’ xeb’an ri’

Ri jujun q’ojom rech Paxil Kayala’ Qatinamit are b’anom rech jalajoj uwach che’, jacha’ ri saqche’, ri kowilaj che’, ri saqche’ xuquje’ ri saqchaj. Eri utzinib’alil ri q’ojom ri’ esam che jun che’ ub’i’ hormigo, rumal k’ut are are koq’ik katzinow uqul pa le uq’ojomisaxik kumal ri e ajq’ojomab’ ri na’tib’al ya’tal kanoq chi ke ri e alk’uwalixel mi’alil k’ajolab’ ri’.

Pa le utaqanib’al ri Decreto 66-78 ri’, xq’alajisax ub’ixik pa qatinamit che loq’ b’a’ utikik ula’wchixik ri che’ katzijowik, jeri’ ri uwach taq ri che’ rech kakoj pa le ub’anik ri q’ojom ri’.

Ok’owinaq chik waqxaqib’ junab’ b’anom ri’

Eri puq q’ojomanelab’ Kaibil Balam xk’utun pa 1935, pa le tinamit Villa rech Chiantla, Chinab’jul. Ojer k’ut are keq’ojomanik pa taq ri nimaq’ij rech carnaval ri’, nimaq’ij ri’ kab’an chi uwach ri rachoch ri tat Mariano López. Xuquje’ keq’ojoman pa nimaq’ij kumal wokaj winaq xuquje’ pa taq nimaq’ij rech taq tinamit.

Pa le 30 rech marzo rech 1941 eri puq ajq’ojomanel ri’ xesik’ix apanoq rumal ri k’amal b’e Amaq’ Jorge Ubico, rech oxib’ ik’ keq’ojoman pa le q’axeb’al Tzij rech ri Programa radiofónico rech keq’ojoman pa Radio TGW, La Voz de Guatemala. Pa le nab’e q’ij rech 1956, eri puq q’ojomanel ri’ xeq’ax pa uq’ab’ utaqanik ri Ministerio rech Gobernación ri’ (Mingob), rech man xkiya ta kanoq ri ub’i’ rech Marimba Kaibil Balam. Eri puq ajq’ojomanelab’ ri’ xeq’axexik pa le uk’u’x nimatinamit kuk’ ri e waqib’ rajq’ojomanel ri’.

Pa le junab’ 2000 ri’ eri wokaj ajq’ojomab’ ri’, xeq’ax pa le Wokajil Ajchajil Tinamit (PNC) ri’. Pa 2005 e k’i je’l ajq’ojomanelab’ ri’ xk’is uq’ij xechakun ri’ rumal ri’ xesik’ix nik’aj chik e ajno’j q’ojomanelab’ xuquje’ e ajchajinelab’ rech ri wokajil chajin tinamit rech xe’ok che puq ajq’ojomanelab’ ri’.

Pa jujun taq q’ij viernes ri’ chi uwach ri Ministerio rech Gobernación ri’, ke’opan wi ri winaqilal rech kakitotab’ej xukquje’ rech ke’exajow pa le q’ojomanem kumal ri ajq’ojomab’ pa qatinamit. Xuquje’ eri ajq’ojomab’ ri’ keq’ojoman pa taq ri nimaq’ij kab’an pa taq ri tinamit rech pa Amaq’il ri’.

Noticias Recientes