Eri Cholb’al Chak rech Ub’e’al B’anoj Ya’olchajinem rech ri Amaq’il ri’ 2020-2024 tajin kub’an ri q’atanib’al pa uwokajil xuquje’ ri utz b’anoj Nik’ob’al Uwach Ya’olchajinem pa Tinamit rech ri Q’atb’al Taqanik Iximulew. Pa keqele’n ri wokajil ri’ e are k’ut ri kakipatanij uq’atexik ri k’axk’onem, ri itzelal xuquje’ b’anoj k’ax chi ke winaqil pa we Amaq’.
Rumal ri’ eri narcoactividad ri’ are qas kupetisaj b’anoj k’ax chi ke ri winaqil pa we Amaq’. Rumal ri’ eri q’atenik kab’anik are la’ sib’alaj utz rech kaq’atexik ri narcotráfico, rech kab’an upatanexik ri chajinem pa taqawokajilal, rech are la’ kutun uchuq’ab’ b’anoj chak chi rij ri’ rech kanuk’ uwach jun ub’e’alil ri ya’olchajinem tzukunik katajin ri’. Xuquje’ rech tajin utoq’ixik rech kaya uchuq’ab’ koqataxik kaq’atexik rech kechap ri nik’aj molaj b’anol k’ax ri’.
Pa uterne’xik ri eqele’nem tzij xk’am uq’ab’il ri’, ri xjuch’ pa le nuk’chomanem rech tob’anik chi kuwach ri Ministerio rech Gobernación (Mingob), ri Ministerio rech ri Defensa Nacional (Mindef) xuquje’ ri Ministerio Público (MP), pa le b’elejlajuj q’ij rech agosto ri’ xb’an ri nimalaj nab’e riqb’alil rech kataqixik ujachik uwach ri b’anob’al chainem rumal ri’ Centro Interinstitucional rech Q’atenik ri Narcoactividad pa Iximulewal (Cicnag) ri’.
Eri ub’ixik ri’ are la’ xb’an rumal ri k’amal b’e Amaq’il, Alejandro Giammattei; chi kuwach ri k’amal b’e Taqanel rech ri Organismo Judicial (OJ), Silvia Patricia Valdés Quezada ri’; ri k’amal ub’e ri Instituto Nacional rech Ciencias Forenses (Inacif), Ingrid Romero Escribá ri’. pa le riqonem ib’, eri rajchomanelab’ ri wokajilal kitz’ib’am kib’ pa le nuk’chomab’al ri’ xkib’ij chi ke ri q’atb’al tzij e k’amal b’e rech ri uq’atexik ri narcotráfico, eri chakunem ya’olchajinem q’atenik ri b’anoj k’ax ri’ xuquje’ k’o nim upatanib’al uchak patan ri Cicnag rech kato’ik pa le nimalaj chak patan ri’.
Xuquje’ xtzijox uwach ri ukojik ri jun nimajachakub’al chi rij wari’, rech kutaq’ij uq’atik tzij chi rij taq b’anoj k’ax rech uq’atexik taq ri narcotráfico, are la’ kub’an nim che upatanib’al kichak ri wokajilal ruk’ ri Corte Suprema rech Justicia xuquje’ ri Organismo Judicial, rech pa le unimaxik we chak patan.
Rumal ri’, tajin uch’ob’ik rech are jun kak’oji ri Inacif, rech kuya’ uchuq’ab’ ri tzukno’jchak pa le uq’atexik ri narcotráfico xuquje’ ri b’anoj taq k’ax rumal pa juntir uwach qatinamit.