Pa le riqb’alil ri’ rumal ri’ taqawokaj rech ri Amaq’ilal, eri Ministro rech Gobernación Gendri Reyes, xub’an utzijoxik ri ya’olchajinem b’anom chik pa le rulewal tinamit rech El Progreso. Xub’ij k’ut che e k’o 427 chi reqa’lenel ri Wokajil Ajchajil Tinamit (PNC) xjachataj kuwäch pa taq le comisarías xuquje’ sedes ri’, man je tawa’ xb’an pa junab’ kanoq, k’o keb’ winaq xeto’tajik rumal xb’an ta chik are la’ katajin uterenb’exik ub’anik pa k’isb’al junab’ ri’.
Eri Ministro xub’ij k’ut che ri PNC sib’alaj k’o utz ya’olchajinem tzukunik katajin rumal pa le rulewal tinamti ri’ rumal k’ut e k’o 868 chi winaqil e uchapom chik, k’o 38 chi k’aqb’alil e uriqim chik, k’o 16 chi ch’ich’ xuquje’ 16 chi kejach’ich’ e uriqom chik, k’o keb’ poq’sb’al k’aqb’alil xe’uriq ri’, pa ronojel k’ut k’o 930 chi b’anoj utzilem ri’ ub’anom ri’.
Eri Subdirección General rech Investigación Criminal, chi rij wari’ eri Reyes xub’ij che k’o 47 chi tzukunem b’anom chik, e k’o 38 chi winaqil e chapom chik, e k’o 34 chi ch’a’wib’alil e riqom chik, k’o 32 chi ak’alab’ e riqom chi, k’o 27 chi k’aqb’alil e riqom chi, k’o 29 ri’j winaq e riqom chik, k’o 11 chi ch’ich’ e chapom chik, k’o kajib’ kejach’ich’ e riqom chik, k’o keb’ k’aqb’al riqom, are wa’ b’anom kumal pa komonchak kumal ri división antipandillas rech ri Wokajil Ajchajil Tinamit ri’.
Eri taqawokajnel Ya’olchajinem pa Amaq’ xub’ij k’o k’aqb’alil, ub’aq’ k’aqb’alil e riqom chik xuquje’ e k’o winaq e chapom chik e uwinaqil ri jun molaj b’anol k’ax xechap loq pa le barrio La joya, Guastatoya, ri kakik’ayij k’aqb’alil. K’o jun b’anoj tzukunem xtaq ub’anik rumal ri q’atb’al tzij rech xtzukux awan sutaq kunb’alil, k’o 13 chi k’aqb’alil xriqitajik, k’o 14 chi k’aqb’alil maj uwujil xriqitajik, k’o 3,000 chi ub’aq’ k’aqb’alil xriqitajik, k’o 67 k’olib’al ub’aq’ k’aqb’al xriqitajik, k’o 2,158 chi lame’t nojinaq che tzam xriqitajik, k’o waqib’ rilob’al k’aqb’alil, ruk’ jun pasil, jun chaleco ri’ xriqitaj ri’, ruk’ lajun chi kuchb’al, keb’ chi ch’a’wib’alil, jo’ob’ chi uk’olib’al cocaína, kajib’ k’olib’al rech marihuana xuquje’ jun kits rech ketax rilik awan kunb’alil.
Pa uterenb’exik ri b’anoj riqb’al ib’ rech chomanem kuk’ ri winaqil kumal reqa’lenel ri Subdirección rech Q’atel k’ax ri’, are katajin k’ut rech kaya’ ub’ixik chi ke ri winaqil pa tinamit chakib’ij loq utzijol ri b’anoj k’ax chi ke ri ixoqib’, ri b’anoj k’ax pa kachoch winaq, chi ke ak’alab’ xuquje’ e q’apojil rech pa juntir we rulewal tinamit ri’.
«K’o ri qachomanik kuk’ ri e q’apojilal ri’ are xmajtaj loq are chi’ xkoj kimolajil ri e Q’apojil ri’, pa komoncha ruk’ ri taq ri Oficinas Municipales rech ri Q’apojil, pa taq le aldeas rech Marles, rech pa rulewal tinamit rch Guastatoya», xcha’ ri taqawokajnel.
Xuquje’ pa b’anoj komonchak ruk’ ri UPCV, k’o riqb’al ib’ chomanem xb’an kuk’ ri e ajk’ayinelab’ pa tinamt rech Guastatoya, Sanarate, rech San Antonio La Paz xuquje’ San Agustín, rech xtaqixik utzijob’exik chi ke ri winaqil ri ub’anik ri bioseguridad ri’.
Eri Reyes Mazariegos, xub’ij k’ut che tzukunem xb’an pa le kilómetro 63 pa nimab’e kab’e pa Atlántico, aldea Jutiapilla de Sanarate, El Progreso, kumal reqa’lenel ri División Especializada rech Investigación Criminal (DEIC), xkiriq ri’ xuquje’ xkichap b’i 13 chi ch’ich’ rech eqa’n, ruk’ nik’aj kaxonach’ich’ xuquje’ ruk’ nik’aj ch’ich’ rech k’otb’al ulew, rumal ri’ xchapataj loq jun achi ub’i’ Alberto de Cid Girón, ri kab’ixik are uwinaqil jun molaj b’anol k’ax ri’ che tajin utzukuxik rumal ri Ministerio Público.
Pa San Cristóbal Acasaguastlán ri’, eri e ajchajil tinamit rech q’atel k’ax xkiterenb’ej ub’anik utzijob’exik upatanib’al ri alertas Isabel claudina xuquje’ Alba Keneth, chi la’ k’ut pa le barrio El Tamarindo rech El Progreso ri’, chi’ k’ut xkoj wi jun comisión comunitaria rech q’atel k’ax chi ke Ixoqib’ xuquje’ rech unidad rech Investigación criminal ri’ are xtzijoj wari’ ri cholchak ub’i’ Loq’ Ixoq Kub’sib’al k’u’x kuwaj chawe at.
Pa k’isb’alil, eri Ministro xub’ij che are sib’alaj keno’jaxik ri q’atb’al tzij chi la’, rech kakoj ri comisión departamental rech q’atel k’ax ri’, chi’ k’ut k’o wuqub’ chi comisión municipales rech q’atel k’ax keriqitaj ri’, k’o 16 comisiones comunitarias rech q’atel k’ax ri’ xuquje’ k’o waqib’uwach b’anoj chomanem tinamit ri’, are la’ wokom chik uwach.
Rumal ri’ eri ajchajinelab’ sib’alaj xkitzuj chi ke ri winaqil chakib’ij loq ri k’ax kakilo pa le 110 rech PNC xuquje’ kejat b’a’ ruk’ ri e ajchajil tinamit ri’.